• نام کتاب : جُنگ تلویزیونی برای کودکان
• نویسنده : نگین حسینی
• سال نشر : ۱۳۸۵
• تعداد صفحات : ۱۸۲

توضیحات :

«جنگ تلویزیونی یک برنامه ترکیبی با ساختار موزاییکی است که بخش های آن حول یک محور معین حرکت می کند. این کتاب به بررسی ویژگی های جنگ تلویزیونی، مزایای آن نسبت به سایر اشکال برنامه سازی کودک و نکات کاربردی و عملی در ساخت جنگ تلویزیونی برای گروه های مختلف سنی کودکان می پردازد.
با توجه به اینکه براساس پژوهش انجام شده، کودکان علاقه خاصی به برنامه های جنگ گونه دارند، به برنامه سازان پیشنهاد می شود با استفاده از نکات مورد اشاره در این بررسی، تأمین نیازهای تفریحی و آموزشی کودکان را در قالب جنگ تلویزیونی، مورد توجه بیشتری قرار دهند.»

این کتاب که چکیده ای از پایان نامه کارشناسی ارشد نویسنده در دانشکده صدا و سیما است، در زمینه چگونگی ساخت یکی از جذاب ترین اشکال برنامه تلویزیونی – جنگ- برای کودکان به نگارش درآمده که در نوع خود، می تواند نخستین منبع جامع فارسی در زمینه جنگ تلویزیونی قلمداد شود.
این تحقیق به بررسی نقش درک تصویر و ویژگی های بصری در جنگ تلویزیونی پرداخته و به خصوص این موضوع را از حیث ارائه اطلاعات و آموزش کودکان بررسی کرده است. جالب توجه آن که در این تحقیق، حتی به بررسی نقش رنگ و نور در جنگ های تلویزیونی آموزشی نیز پرداخته شده است.
به اعتقاد نویسنده، «کتاب، کودکان در گروه های مختلف سنی، خصوصیات و شرایط خاص جسمی، روحی و عاطفی دارند و بر همین اساس، درک متفاوتی از نظام های تصویری دارند. برای ساخت برنامه ها از جمله جنگ تلویزیونی، بخصوص با رویکرد آموزشی، باید ابتدا خصوصیات و مقتضیات روان شناختی کودک مخاطب را شناخت و سپس بر اساس آن، مناسب ترین شیوه های تصویری را ارائه کرد.»
آشنایی با جنگ تلویزیونی به عنوان یک فرم برنامه سازی، شناخت خصوصیات کودکان در سنین مختلف و درک آنها از تصاویر، روش های جلب بیشتر و مؤثرتر کودکان به برنامه از عمده ترین سرفصل های این کتاب است که در کنار نمونه هایی از جنگ های موفق جهانی و ظرافت های خاص سازندگان آن ها به عنوان چند مورد مطالعاتی ارائه شده است.
البته لازم به ذکر است که رویکرد برنامه سازان در ایران به ساخت جنگ های تلویزیونی برای کودکان، هرچند به اشکال گاهی نیمه حرفه ای، سابقه ای نسبتا طولانی دارد. در سال های ۴۷-۱۳۴۶ کوشش هایی در گروه کودک تلویزیون شد تا برنامه هایی به شکل برنامه های ترکیبی (با در نظر گرفتن هدف هسته ای و مرکزی) با قالب نمایشی ساخته شود و جنبه آموزشی هم داشته باشد. حدود سال ۵۰ به همت داریوش مؤدبیان برنامه ای به شکل مجله ای تولید گردید. در آن مقطع زمانی، این قالب برنامه ای، به نام شوی کودکان یا واریته معروف شد و در بخش های مختلف آن، آواز هم پخش می شد. جالب آن که در اقدامی تعاملی و مشارکتی از سوی تولیدکنندگان و بینندگان، خواننده هایی که مورد علاقه کودکان بودند، جهت اجرای آواز به برنامه دعوت می شدند. در این برنامه، داریوش مؤدبیان، محمدمطیع و آهو خردمند در نقش سه حیوان برای بچه ها به اجرای نمایش می پرداختند.

در برنامه مهرنگ و اورنگ که زیاد هم به قالب برنامه های ترکیبی شباهت نداشت، ضمن قصه گویی، از حضور کودکان در استودیو و هدایت آن ها برای شرکت در برنامه نیز استفاده شد.پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۶۱ مجموعه ای به نام زنگ مدرسه با همکاری داریوش مودبیان و مرحوم بهبهانی ساخته و در ۱۰ قسمت پخش شد که هدف آن، آموزش بچه ها برای آشنایی با محیط مدرسه بود. ملک مطیعی در نقش فراش یک مدرسه، داستان هایی را برای بچه ها نقل می کرد. سریال عروسکی مدرسه موش ها به کارگردانی مرضیه برومند، به عنوان جزئی از برنامه، وارد این مجموعه تلویزیونی شد. هر چند تنها پس از پخش ۱۰ قسمت، به دلیل تغییر مدیر وقت گروه کودک، پخش این مجموعه نیز متوقف شد.

در همان سال، جنگی به نام بزرگ ترها- کوچک تر به تهیه کنندگی مهناز میرجهانگیری و با نویسندگی بیژن بیرنگ و داریوش مودبیان و به کارگردانی مودبیان برای کودکان و خانواده ها ساخته شد، اما این مجموعه ۱۳ قسمتی، به دلایلی هرگز امکان پخش نیافت.
اما سال های ۱۳۶۲ و ۶۳ آغاز تازه ای برای ساخت جنگ تلویزیونی، با رویکرد آموزشی در ایران بود. جنگ تلویزیونی محله برو بیا سال ۱۳۶۲ به کارگردانی داریوش مودبیان و حسین فردرو با هدف آموزش قوانین ترافیکی و عبور و مرور و شناسایی آداب شهری رفت و آمد و ترافیک، ساخته شد. در این برنامه، بازیگران انسانی برای نخستین بار در کنار عروسک های بازیگر قرار گرفتند تا درک کودکان از محتوای آموزشی، با استفاده از شیوه جذاب نمایشی بالاتر رود. عروسک کله (با صدا و عروسک گردانی فاطمه معتمدآریا) و عروسک حسین آقا از جمله عروسک های این برنامه بودند. پس از ساخت این برنامه در ۱۳ قسمت، جنگ دیگری که به نوعی ادامه همین برنامه بود، به نام محله بهداشت در ۱۴ قسمت ساخته شد. هدف این جنگ نیز آموزش مسائل بهداشتی به کودکان و نوجوانان بود.
در دهه ۱۳۷۰ تولید جنگ های تلویزیونی آموزشی برای خردسال، کودکان و نوجوانان رونق بیشتری گرفت. پیک سپید شادی به تهیه کنندگی خانم مهناز آذین و اجازه خانم! اجازه! به کارگردانی محسن تقوی زنوز (شبکه یک)، آفتاب عالمتاب به کارگردانی امیر سمواتی (شبکه دو)، سنجد و بچه های این محله و اون محله و مجموعه های مختلف سنجد به کارگردانی امیر فیضی (شبکه دوم)، تورنگ و پورنگ به کارگردانی سیما ایلخان و تهیه کنندگی خانم لیدا عبدالمنافیان (شبکه یک) و شهر بستنی ها به کارگردانی مشترک محسن تقوی زنوز و آزاده پورمختار و تهیه کنندگی خانم مهناز آذین (شبکه یک) نمونه ای از ده ها جنگ تلویزیونی بودند که با هدف آموزش مطالب متنوع به گروه های مختلف سنی کودکان و نوجوان در این دوره ساخته شد.
اما یکی از فعال ترین سازندگان برنامه های جنگ تلویزیونی یا برنامه های مجله گونه در سازمان صدا و سیما خانه فرهنگ نیم رخ است. هر چند که مخاطبان آن، نه کودکان، بلکه نوجوانان ۱۴ تا ۲۱ ساله هستند.
نخستین برنامه نیم رخ سال ۱۳۷۵ با هدف ارائه مباحث معرفتی و چالش های فرهنگی و تربیتی توسط گروه کودک و نوجوان شبکه یک سیما تولید و پخش شد. این برنامه، تا دو هفته پس از پخش، اسم نداشت و در نهایت، طی یک نظرخواهی از نوجوانان و با پیشنهاد گروه کودک و نوجوان، نام «نیم رخ» برای این مجموعه انتخاب شد. رویکرد تازه نیم رخ، در نوع گفتار و بیان مستقیم حرف ها و مخاطبان، در نوع خود خلاقیت قابل توجهی محسوب می شد و کم کم به عنوان نوعی خاص از برنامه سازی مورد استقبال و پذیرش همه، حتی برنامه سازان قرار گرفت. چنان که باعث ایجاد موجی شد که تاکنون نیز به انحاء گوناگون ادامه دارد و هنوز هم پس از قریب به ده سال، در شبکه های مختلف شاهد ساخت برنامه هایی به سبک خاص و حتی با ادبیات ویژه نیم رخی هستیم.
پنج دوره برنامه نیم رخ (در سال های ۷۵ تا ۸۰)، هشتمین رئیس جمهور (خرداد۸۰)، خانه شماره ۴۷ (پائیز ۸۱)، نفر بعد (زمستان ۸۱)، بازار نیم رخ (بهار ۸۲) و کبوتردات کام (زمستان ۸۲ تا تابستان ۸۴) از جمله تولیدات خانه فرهنگ نیم رخ بود. هر چند جای بسی تاسف دارد که بگوئیم فعالیت های این واحد موفق فرهنگی، قریب به یک سال است که به حال تعطیل درآمده و چشم انداز آینده آن نیز چندان قابل پیش بینی نیست. امید آن که این خانه را بار دیگر در اوج بیابیم.
هم اکنون نیز جنگ های تلویزیونی متفاوتی برای کودکان در شبکه های مختلف سیما تولید و پخش می شود که شاید بتوان غنی ترین اصولی ترین آن ها را جنگ تلویزیونی باغ شادونه به کارگردانی احمد درویش علیپور (شبکه یک) دانست که در جذب گسترده مخاطبین هم توفیق قابل ملاحظه ای داشته است.
به هر حال با توجه به کارکردها و امکانات گسترده و متفاوتی که جنگ های تلویزیونی در اختیار برنامه سازان قرار می دهند، چه نیکوست که طراحان و نویسندگان، کارگردانان و تهیه کننده های علاقه مند سیما، دانش خود را در این زمینه افزایش داده تا امکان به کارگیری حداکثری قابلیت های این گونه خاص، فراهم آید. به همین جهت، می توان انتشار کتاب جنگ تلویزیونی برای کودکان را غنیمت دانست و مطالعه آن را به همه دست اندرکاران تولید پیشنهاد نمود.
جنگ تلویزیونی برای کودکان را نگین حسینی به رشته تحریر درآورده و انتشارات اطلاعات آن را روانه بازار نشر کرده است.