درباره مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما

مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما از حیث جایگاه سازمانی، نیروی انسانی و شرح وظایف و امکانات، بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین مرکز پژوهشی سازمان صداوسیما محسوب می‌شود که مأموریت اصلی آن مطالعه، پژوهش و سنجش در زمینه‌های مورد نیاز صداوسیما با استفاده از روش‌‌های علمی به منظور سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، برنامه‌سازی، نظارت و ارتقای کیفی برنامه‌های رسانه ملی در چارچوب اصول و سیاست‌های سازمان صداوسیما و هماهنگی، ارزیابی و سازماندهی پژوهش‌های سازمان براساس نظام جامع پژوهش‌های رسانه‌‌ای است.
شکلگیری اولیه این مرکز به سال ۱۳۴۰ و برنامه رادیویی فرهنگ مردم بر میگردد که در نهایت در سال ۱۳۴۵ مرکز فرهنگ مردم تأسیس میشود. در همین سال هم‌زمان با آغاز به کار تلویزیون ملی ایران، کمیته «سنجش افکار» راه‌اندازی شد که پس از آن به «مرکز تحقیقات اجتماعی و نظرخواهی برنامه‌ها» تغییر نام داد. در سال ۱۳۶۸ واحدهای مختلف پژوهشی با مأموریت‌های متفاوت در سازمان شکل گرفتند و در همان سال با ادغام واحد فعالیت‌های فرهنگی و مرکز تحقیقات اجتماعی و ارزشیابی برنامه‌ها، «مرکز تحقیقات، مطالعات و سنجش برنامه‌ای» ایجاد شد.
در سال‌های ۱۳۷۷ و ۱۳۸۱ و ۱۳۸۵ ساختار مرکز مورد تجدیدنظر قرار گرفت و درنهایت به شکل‌گیری اداره‌کل پژوهش‌های رسانه و ارتباطات، اداره‌کل پژوهش‌های اجتماعی و سنجش برنامه‌ای و اداره‌کل پژوهش شهرستان‌ها و خارج از کشور و سه واحد فرهنگ مردم، آمار و پرسشگری و انتشارات و اطلاع‌رسانی منجر شد و نام مرکز نیز با تلخیص عنوان به «مرکز تحقیقات صداوسیما» تغییر یافت. سرانجام در سال ۱۳۹۳ ساختار حوزه پژوهش سازمان با در نظرگرفتن تحولات سریع فضای رسانه‌ای در عرصه پژوهش‌های حوزه ارتباطات و رسانه، انطباق با محیط‌های عملیاتی جدید و همچنین تأمین راهبردها و سیاست‌های ابلاغی در دوره مدیریت وقت سازمان و باتوجه به ملاحظات و شاخص‌های «کوچک‌سازی»، «چابک‌سازی»، «کارآمد‌سازی»، «تخصصی‌‌تر شدن» و «بهبود ساختار در عین حفظ دستاوردها» مورد بازنگری قرار گرفت. در این بازنگری علی‌رغم تعدیل یا حذف برخی از واحدهای پژوهشی سازمان و احاله مأموریت و وظایفشان به این مرکز و همچنین ادغام مرکز پژوهش‌های اسلامی در مرکز تحقیقات سازمان، این مرکز تحت عنوان «مرکز پژوهش‌ و سنجش افکار» در آن دوره فعالیت‌های خود را از سر گرفت. باتوجه به توسعه این مرکز و ارتقای جایگاه سازمانی آن تحت مدیریت مستقیم ریاست سازمان، تغییرات و اصلاحاتی نیز در زیرساخت‌های مرکز به‌وجود آمد.

 درباره نشانه (لوگوی مرکز) 

۱٫ نشانه سمت راست، نماد کتاب و پرسشنامه است.
۲٫ این نماد همچنین تداعی کننده امواج و پیام است.
۳٫ نشانه سمت چپ نشان‌دهنده سر انسان و نماد اندیشه و تفکر است.
۴٫ نماد کلی طرح عنوان کلمه «سنجش» را تداعی می‌کند.
شایان ذکر است این نشانه در سال ۱۳۶۸ طراحی شده است .

ساختار مرکز
براساس ساختار مصوب ابلاغ‌شده در بهمن ۱۳۹۳، مرکز پژوهش و سنجش افکار علاوه بر «شورای راهبردی» دارای چهار اداره‌کل و شش مدیریت است و هر یک از ادارات پژوهشی دارای یک شورای علمی هستند.

۱٫ اداره‌کل پژوهش‌‌های راهبردی رسانه
پاسخ‌گویی به نیازهای راهبردی حوزه‌های مختلف سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی از جمله وظایف این اداره‌کل است که در قالب چهار گروه تخصصی با عناوین: «آینده‌پژوهی رسانه»، «پژوهش‌های رسانه‌های نوین و ماهواره»، «پژوهش‌های جریان‌شناسی و تحلیل رسانه‌ای» و «پژوهش‌های زیباشناسی و علوم‌شناختی» به پژوهش‌های بنیادی و راهبردی در حوزه رسانه می‌پردازد.
۲٫ اداره‌کل پژوهش‌ و سنجش
انجام پژوهش‌های کاربردی در زمینه مخاطب‌شناسی، سنجش برنامه‌ای، شناسایی مسائل و مشکلات مهم اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی مرتبط با رسانه از مهم‌ترین وظایف این اداره‌کل است که در قالب چهار گروه تخصصی شامل: «سنجش برنامه‌ای»، «سنجش مخاطب»، «سنجش افکار اجتماعی و فرهنگی» و «سنجش افکار سیاسی و اقتصادی» فعالیت می‌کند.
۳٫ اداره‌کل پشتیبانی و اجرای نظرسنجی
این اداره‌کل با سه مدیریت «پژوهش و نظرسنجی‌ استان‌ها»، «پژوهش و اجرا و داده‌آمایی خارج از کشور» و «آمار و پرسشگری» به پژوهش و نظرسنجی در زمینه موضوعات و حوزههای مورد نظر شبکه‌های برون‌مرزی و استانی رسانه ملی می‌پردازد.
۴٫ مدیریت فرهنگ مردم
این مدیریت با هدف گردآوری اطلاعات، اسناد مکتوب صوتی، تصویری فرهنگ عامه با تأکید بر به‌کارگیری در امر برنامه‌‌سازی رادیویی و تلویزیونی از طریق مطالعات اسنادی، میدانی و ارتباط با فرهنگیاران (۲۷۰ فرهنگیار) سراسر کشور فعالیت می‌کند. این مدیریت متشکل از بخش‌های «پژوهش‌های فرهنگ عامه»، «پژوهش حوزه زبان و رسانه»، «ارتباطات (فرهنگیاری ـ‌ رسانه‌ای)» و «گردآوری و سند‌شناسی» است.
۵٫ مدیریت روش‌شناسی
این واحد با هدف شناسایی و بومی‌سازی روش‌های نوین پژوهش جهت به‌کارگیری در امور پژوهشی و سنجش افکار و ارائه راهکارهای لازم برای اصلاح و ارتقای روش‌های پژوهش کمّی و کیفی مرکز و همچنین بررسی و نقد روش‌های معمول آماری و پژوهشی در مرکز فعالیت می‌کند.
۶٫ مدیریت برنامه‌ریزی و هماهنگی پژوهش‌ها
تدوین و اعلام سیاست‌ها و خط‌مشی‌های پژوهشی به حوزه‌های پژوهشی سازمان پس از تأیید ریاست سازمان، بررسی برنامه‌ها و طرح‌های پژوهشی سالانه مورد نیاز واحدهای پژوهشی سازمان در قالب نظام جامع پژوهش‌های رسانه‌ای، فراهم‌آوردن زمینه‌های تعامل و ارتباط علمی با مراکز و مؤسسات پژوهشی و تهیه و تدوین برنامه سالانه مرکز، ازجمله وظایف این مدیریت است. «برنامه‌ریزی»، «ارزیابی»، «هماهنگی پژوهش‌ها و ارتباط با مراکز علمی ـ پژوهشی» از بخش‌های مختلف این مدیریت هستند.
۷٫ مدیریت انتشارات و اطلاع‌رسانی
مدیریت و هدایت بانک‌های اطلاعاتی و شبکه اطلاع‌رسانی پژوهشی، تأمین اطلاعات پژوهشی مورد نیاز مرکز و سازمان، آماده‌سازی و انجام امور ترجمه، تألیف، ویرایش و انتشار کتاب و نشریه، راه‌اندازی و پشتیبانی پورتال پژوهشی سازمان وظایفی هستند که بر عهده این مدیریت قرار دارند. «فناوری اطلاعات»، «کتابخانه و آرشیو» و «انتشارات» و «روابط عمومی» از جمله زیرمجموعه‌های این مدیریت محسوب می‌شوند.
۸٫ مدیریت مالی (براساس شرح وظایف مصوب سازمان فعالیت می‌کند).
۹٫ مدیریت اداری (براساس شرح وظایف مصوب سازمان فعالیت می‌کند).

محصولات و خدمات مرکز
۱٫ گزارش‌های پژوهشی
پژوهش‌های انجام‌شده در مرکز، منبع مهمی برای سیاست‌گذاران، برنامه‌ریزان و برنامه‌سازان سازمان و همچنین استادان، دانشجویان، پژوهشگران و دیگر کارشناسان حوزه ارتباطات و رسانه‌ به شمار می‌روند و نتایج این پژوهش‌ها هم در حوزه‌های کاربردی و هم در گستره نظری و تولید دانش بومی، حائز اهمیت فراوان است. این پژوهش‌ها در حوزه‌های نظرسنجی، افکارسنجی، نیازسنجی، اثرسنجی، پژوهش‌های راهبردی و کاربردی، گزارش‌های تحلیلی و …
انجام می‌شوند و برای تسهیل و سهولت استفاده از آنها در قالب‌های خلاصه گزارش، مقاله، گزارش‌ پژوهشی، کتابچه، کتاب، چند رسانهای و … منتشر می‌شوند و به فراخور موضوع برای کاربران هدف ارسال می‌گردند.

۲٫ کتاب‌ها
کتاب‌های منتشر شده مرکز حاوی ماندگارترین پژوهش‌ها و نیز ترجمه تازه‌ترین آثار پژوهشی برای استفاده پژوهشگران و برنامه‌سازان سازمان هستند. مطالب و محتوای آنها اغلب در زمینه‌ ارتباطات، رسانه (رادیو و تلویزیون)، تبلیغات و روش تحقیق کمّی و کیفی در علوم اجتماعی و ارتباطات و علوم اسلامی است که با هدف بهره‌گیری پژوهشگران، برنامه‌سازان رسانه ملی و همچنین طلاب و فضلای علوم دینی، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزه ارتباطات و رسانه تولید می‌شوند.

۳٫ نشریات
الف) فصلنامه «پژوهش‌های ارتباطی»
این فصلنامه با هدف بازتاب فعالیت‌های مطالعاتی و پژوهشی رسانه ملی و به صورت موضوعی منتشر می‌شود و دربرگیرنده مقالات علمی و پژوهشی از استادان، پژوهشگران و صاحب‌نظران رسانه و ارتباطات است. شایان ذکر است این فصلنامه تنها فصلنامه دارای درجه علمی ـ پژوهشی در سازمان است.
ب) فصلنامه « فرهنگ مردم»
این فصلنامه با هدف معرفی وجوه مختلف فرهنگ مردم در حوزه‌های قصه، داستان، آداب و رسوم، عناصر فرهنگی مشترک و همچنین ارائه پاسخ علمی به مسائل رسانه در حوزه سبک زندگی، شناسایی سبک زندگی ایرانی ـ‌ اسلامی و ترویج آن از طریق رسانه ملی منتشر می‌شود.
پ) فصلنامه «مطالعات ماهواره و رسانه‌های جدید»
انتشار این فصلنامه که با هدف تولید ادبیات علمی در عرصه مطالعات رسانه‌‌های جدید است ،آغاز‌گر تلاشی متفاوت در زمینه شناخت و تحلیل کیفی شبکه‌های ماهواره‌ای و رسانه‌های مجازی است.
ت) دوفصلنامه «مطالعات انتخابات»
هدف از انتشار این دوفصلنامه یاری رساندن به بخش‌های پژوهشی، برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی رسانه‌ ملی در زمینه انتخابات است.

۴٫ پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز
پایگاه اینترنتی مرکز به نشانی http://WWW.IRIBRESEARCH.IR اخبار مهم‌ترین فعالیت‌های علمی و پژوهشی و چکیده پژوهش‌های مرکز را در کنار برخی اطلاعات مورد استفاده دیگر در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد. در این وبگاه، امکان دسترسی به پژوهش‌های مرکز، پژوهش‌های مراکز استان‌ها و خارج از کشور، نظرسنجی اینترنتی، کتاب‌ها، فصلنامه‌های پژوهشی، فهرستگان پژوهش با بیش از پانزده هزار نمایه پژوهشی، مقالات لاتین، وبگاه‌های مفید علمی ـ پژوهشی و … وجود دارد.

۵٫ نشست‌های علمی و پژوهشی
این نشست‌ها با حضور صاحب‌نظران و اندیشمندان حوزه ارتباطات، رسانه، دین و پژوهش‌های ارتباطی و اجتماعی، همچنین سیاست‌گذاران و برنامه‌سازان رادیویی، تلویزیونی و باتوجه به مباحث نظری و کاربردی در زمینه ارتباطات، رسانه و دین از قبیل مخاطب، پیام، تبلیغات، رسانه دینی و … برگزار می‌شود. نقد و بررسی برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی، پژوهش‌ها و طرح مباحث کلان، جدی و به‌روز در این حوزه، متناسب با نیازهای رسانه ملی از اهداف این نشست‌هاست.

۶٫ کتابخانه و آرشیو
کتابخانه مرکز پژوهش و سنجش افکار با پنج بخش نشریات، بایگانی، پژوهش‌ها، امانات، خدمات فنی و اطلاع‌رسانی به‌عنوان کتابخانه‌ای تخصصی در حوزه ارتباطات و رسانه، از منابع غنی و متنوعی در زمینه علوم ارتباطات، موضوعات اجتماعی، روان‌شناختی و … در قالب‌های مختلف، اعم از کتب مرجع و غیرمرجع، نشریات ادواری حوزه ارتباطات و رسانه، اسناد و مدارک و لوح‌های فشرده برخوردار است. در حال حاضر این کتابخانه دارای ۳۰۰۰۰ جلد کتاب فارسی، لاتین و عربی؛ ۱۱۰۰۰ عنوان گزارش، تک‌نگاری (مونوگرافی) و پایان‌نامه‌؛ و ۳۵۰ عنوان نشریه ادواری به همراه بانک اطلاعات نمایه، لوح‌های فشرده و نرم‌افزار آموزشی وهمچنین ۴۷۵۰۰ عنوان کتاب الکترونیکی لاتین و فارسی است.

شایان ذکر است علاوه بر کتابخانه مذکور که به‌عنوان کتابخانه اصلی مرکز محسوب می‌شود، در اداره‌کل پژوهش‌های اسلامی رسانه این مرکز (واقع در شهر قم) نیز کتابخانه‌ای با رویکرد رسانه‌ای و هنر دینی فعال است. در این کتابخانه منابع معتبری در قالب کتاب، پایان‌نامه، فصل‌نامه، گزارش‌ پژوهشی در حوزه فلسفه رسانه، دین، هنر، سینما و ارتباطات گردآوری شده است.

۷٫ پایگاه اطلاعات
در این پایگاه، علاوه بر متن کامل هزاران پژوهش انجام‌شده در مرکز پژوهش و سنجش افکار، سوابق تمامی پژوهش‌های صورت‌گرفته در حوزه‌های مختلف پژوهشی سازمان ثبت شده است. برخی از مهم‌ترین نرم‌افزارهای این پایگاه عبارت‌اند از: روند‌نمای طرح‌های پژوهشی، سامانه پایگاه پرسشنامه‌های نظرسنجی، پایگاه نخبگان و کارشناسان،‌ پایگاه جامع فرهنگ مردم و مدیریت دانش.

ارتباط با مرکز
وبگاه: http://www.iribresearch.ir

رایانامه: research@irib.ir

تلفن : ۲۲۰۱۳۵۸۵
صندوق پستی : ۱۹۹۹۷۱۳۱۱۳