• عنوان: بررسی تأثیر سبک مداخله (نظارت) در تماشای خشونت تلویزیونی بر پرخاشگری پسران ۹-۱۱ ساله
• دانشجو: فاطمه جوادی
• استاد راهنما: دکتر فرامرز سهرابی
• دانشگاه: علامه طباطبایی
• مقطع: کارشناسی ارشد
• رشته: روانشناسی
• تاریخ دفاع: ۱۳۸۶

چکیده:

یافته‌های تحقیقات بسیاری نشان می‌دهد که نباید تأثیر تماشای برنامه‌های خشونت‌آمیز تلویزیونی بر روی افراد خصوصاً کودکان نادیده گرفت، کودکان می‌توانند تأثیرات منفی تلویزیون را دریافت کنند و این تأثیرات نه‌تنها از تماشای محتوای پرخاشگرانه برنامه ، بلکه از تماشای تلویزیونی، نمایش سیگار، الکل و سایر مواد مخدر می‌تواند رخ دهد. اما مطالعات اخیر حاکی از آن است که والدین می‌توانند با به‌کارگیری شیوه‌های مختلف مداخله در تماشای تلویزیون از تجربه این تأثیرات ناخواسته جلوگیری کنند. هدف از این تحقیق، بررسی تأثیر به‌کارگیری سبک‌ها و روش‌های مداخله در تماشای برنامه‌های خشونت‌آمیز بر روی میزان پرخاشگری آموخته‌شده کودکان از این برنامه‌ها بوده است. برای انجام این بررسی، ۱۴۴ پسر ۹ تا ۱۱ ساله یکی از مناطق آموزش‌وپرورش شهر تهران (منطقه ۷) با استفاده از روش تصادفی خوشه‌ای انتخاب و با توجه به دو متغیر مهم مداخله‌گر یعنی سبک مداخله والدین و طبقه اجتماعی_اقتصادی در یک طرح آزمایشی عاملی تحت مطالعه قرار گرفتند. برای سنجش پرخاشگری از یک پرسشنامه ۳۱ سؤالی که با استفاده از پرسشنامه پرخاشگری باش و پری (۱۹۹۲) و پرسشنامه تجدیدنظر شده باس و دورکی (۱۹۹۰) و پرسشنامه زاهدی فر (۱۳۷۹) طراحی شده بود استفاده شد. سبک نظارت والدین با استفاده از پرسشنامه برایانت و برایانت (۲۰۰۱) و طبقه اجتماعی_اقتصادی نیز با استفاده از یک پرسشنامه محقق ساخته ارزیابی و تعیین شد.
نتایج این پژوهش نشان داد که هرچند میزان پرخاشگری کلی کودکان در پایان ۱۲ جلسه تماشای کارتون‌های خشونت‌آمیز تغییر نکرده است، اما خرده مقیاس‌های آن، خصوصاً خصومت و پرخاشگری رفتاری افزایش‌یافته و برعکس خشم و پرخاشگری کلامی کاهش‌یافته است. و در این میان اعمال روش‌های آزمایشی مداخله در تماشای کارتون‌های خشونت‌آمیز توانسته در میزان تأثیرپذیری کودکان از تماشای این نوع کارتون‌ها تغییراتی را ایجاد کند. به‌این‌ترتیب که دو روش فعال و محدودکننده کمتر از روش انفعالی و گروه کنترل باعث افزایش پرخاشگری کودکان شد.
پرخاشگری ناشی از تماشای کارتون‌های خشونت‌آمیز در طبقه اجتماعی_اقتصادی پایین بیش از طبقه متوسط بود، اما این تأثیر برای دیگر طبقات مشابه بود. در خرده مقیاس‌ها نیز تماشای کارتون‌های خشونت‌آمیز در طبقه پایین اجتماعی_اقتصادی بیش از طبقه متوسط باعث افزایش خشم و پرخاشگری رفتاری کودکان شد. پرخاشگری کودکانی که تحت مداخله انفعالی والدین قرار داشتند نسبت به گروهی که تحت مداخله فعال والدین بودند بیشتر افزایش یافت، در حالی ک میزان تغییرات پرخاشگری در سایر گروه‌ها مشابه بود. نتایج بررسی اثر تعاملی سبک‌های آزمایشی مداخله و طبقه اجتماعی_اقتصادی بر پرخاشگری آموخته‌شده از تماشای برنامه‌های خشونت‌آمیز، تائید کرد که به‌کارگیری روش مداخله محدودکننده و فعال تقریباً برای همه طبقات اجتماعی_اقتصادی موقر بوده است ولی عدم نظارت بر تماشای کارتون‌ها خشونت‌آمیز می‌تواند آسیب بیشتری به کودکان طبقه متوسط و پایین وارد کند. در هر سه‌طبقه بالا، متوسط و پایین، برای کودکانی که تحت مداخله انفعالی والدین بوده‌اند، روش‌های مداخله آزمایشی فعال و محدود کنند مؤثرتر از روش انفعالی و گروه کنترل بود.
از دیگر نتایج این تحقیق آن بود که بدترین ترکیب ممکن برای تأثیرپذیری از خشونت تصویر، تعلق طبقه اجتماعی_اقتصادی پایین، استفاده والدین از روش هم تماشایی و قرار گرفتن رد گروه کنترل یا روش آزمایشی انفعالی بوده است. این ترکیب تقریباً بیشترین تأثیرپذیری را از خشونت تصویری در مقایسه با دیگر گروه داشته است.