دکتر زینب نادری (تربیت پژوه)

عضو انجمن تخصصی کودک و رسانه

انیمشن سینمایی« لوپتو» اولین محصول مرکز انیمیشن سوره، به تهیه کنندگی محمد حسین صادقی و کاگردانی عباس عسکری با شعار « شاد، ساختنی است» بعد از مدت ها بالاخره بر روی پرده سینماها رفت و اولین تیزر آن در شبکه های اجتماعی مورد بازدید مخاطبان قرار گرفت. با توجه به مفاهیمی که در این انیمیشن خوش ساخت مطرح شده و در انظار مخاطبان قرار می گیرد نگاهی گذرا بر نکات مهم آن خواهیم داشت.

مسئله ای که بیش از هر چیز در این انیمیشن نمود دارد، معماری و فضای کلی حاکم بر انیمیشن می باشد. در این انیمیشن سعی شده است از نشانه های اسلامی و ایرانی در ساختمان و فضای انیمیشن استفاده شود. این مسئله در کنار نمادهای اسلامی و فضایی که فرشته ها در آن مستقر هستند، القا کننده دیدگاه های اسلامی درانیمیشن می باشند و از این نظر کار ارزشمندی است که می تواند در آشنایی کودکان با این معماری و فضا،  هنگامی که در پس زمینه نمایش داده می شود، موثر باشد. در این معماری سعی شده است بیشتر از معماری شهر کرمان الهام گرفته شده است و حتی پلاک ماشین ها پلاک کرمان می باشند و واژه لوپتو نیز کلمه ای در واژگان فرهنگ کرمانی و نوعی اسباب بازی در گویش شهر کرمان می باشد و با توجه به اصالت سازندگان آن قابل تقدیر می باشد.

این اثر سرشار از پیام‌ها و الگوهای مثبتی است که می‌تواند برای فرزندان الهام‌بخش مفاهیمی چون امیدواری و تلاش‌ د رجهت رسیدن به هدف در مواقع سختی باشد. تاکید بر تولید ایرانی و امید و انگیزه داشتن در کارها بسیار در آن نمود دارد و منتقل می شود. وجود امید و انگیزه گاهی در کار نمود دارد و گاه در گفتمان شخصیت ها. در ابتدای انیمیشن جمله ای از زبان فرشته بیان می شود با این مضمون که« انسان ها در زندگی خود با راه هایی مواجه می شوند و بعضی انسان ها این راه هایی که روبرویشان هست را می روند ولی بعضی افراد سعی می کنند راه خود را بسازند .» یا در پایان انیمیشن جمله ای که گفته می شود که «مهم نیست اتفاقی که برات میافته خوبه یا بد، مهم رفتار توست که خوب هست یا بد» یا جمله دیگری که می گوید« انسان ها با هم متفاوتند و اتفاقاتی هم که براشون میافته متفاوته ولی اون چیزی که اون ها رو متمایز می کند نوع رفتارهاشون هست» .  اینها جملات کلیدی درانیمیشن هستند که اغلب از زبان فرشته بیان می شوند و  نشان از این دارد که انسان خودش در ساختن زندگی و انتخاب مسیرش نقش دارد. بدین ترتیب یکسری اعتقادات و دیدگاه ها را به مخاطب کودک خود منتقل می کند که می تواند انگیزه ای برای تلاش و فعالیت باشد.

بحث امید نیز در صحنه های متعددی به نمایش در آمده و مخاطب را از ناامیدی بر حذر میدارد. در صحنه ابتدایی انیمشن  هنگامی که آقای کمالی از ازدواج ناامید می شود و غمگین در گوشه ای می نشیند، فرشته به او الهام می کند که امید داشته باشد و او با امید تمام می گوید« هیچی ندارم، کار و شغل و ماشین ندارم  ولی دوچرخه که دارم…» داشتن امید و انگیزه امر مهمی می باشد که در صحنه های متعددی بر آن تاکید می شود. بچه های کارگاه حتی بعد از پلمب کردن در کارگاه همچنان با مثبت اندیشی به دنبال استفاده از فرصت ها بودند و اجازه ندادند ناامیدی بر  انها غلبه کند.

استفاده از اسامی جالب توجه مانند ماهور که دستگاهی در موسیقی سنتی ایرانی است، برای یکی از بیماران آسایشگاه که موسیقی می نوازد و یا سایر اسامی مانند آقای کمالی که بر گرفته از کلمه کمال و رشد می باشد، یا آقای محبوب که به دنبال جلب توجه و محبوبیت ظاهری برای خود است، جالب توجه و در بردارنده مفهوم های خاص هستند که در انیمیشن به آنها توجه شده است. حتی این میزان توجه به جزئیاتی در نوشته های جزوه آقای کمالی که مرتبط با مباحث علم النفس می باشند،  در صحنه ابتدایی انیمیشن که آقای کمالی با دانشجوی دختر برخورد می کند و برگه هایش به زمین می ریزند نیز وجود دارد.

یک مسئله مهم دیگر در انیمیشن استفاده  و توجه به بیماران روانی می باشد که آقای کمالی به جای استفاده از داروها، با روش و نگاهی خلاقانه و نو؛ با استفاده از کار کردن و تولید اسباب بازی، بیماری آنها را درمان می کند. برعکس این دیدگاه رایج که با یک نگاه پیش زمینه ای و موقت به دنبال دور کردن چنین افرادی از اجتماع و درمان با دارو های مختلف می باشیم، کاری که سارا کمالی به دنبال آن است و قصد درمان با دارو ها را دارد، از اینگونه افراد در جهت مثبت استفاده کنیم که هم برای خودشان بهتر باشد و هم برای اجتماع افراد مفید تری باشند. این مسئله می تواند بیانگر ارزش و اعتباری است که به این قشر از جامعه داریم که قابل تسری به سایر اقشار خاص جامعه نیز می باشد، آنها را به عنوان افرادی که شایسته احترام و توجه می باشند به کودکان خود معرفی می کنیم.

این مسئله با تاکید بر وجود خلاقیت و نوآوری در افراد و تشویق آن بسیار مهم می باشد. چراکه در کارگاه برای افرادی که تولید اسباب بازی جدیدی داشته باشند، جشن باشکوهی گرفته می شود و از آن تولید جدید رونمایی می شود و برای این تولیدات علاوه بر آنکه ارزش قائل هستند، استانداردهای خاصی وجود دارد که آسیب زا نباشند و برای دیگران خطرناک نباشند. این تولیدات در انیمیشن می تواند تمثیلی از تولیدات دیگر در کشور باشد؛ که تولید کردن آنها دارای ارزش می باشد ولی رعایت استاندادرهایی در تولیدات الزامی می باشد که عدم توجه به آنها می تواند تولید را با موانعی مواجه کند. حتی می توان گفت انیمیشن به نوعی تمثیلی از جامعه کلی می باشد که شرکت های مختلف درتولیدات مختلف باچالش ها و موانعی مواجه هستند و باید با کنار زدن اینگونه موانع به دور از منافع و غرائض شخصی در جهت تولید بیشتر بهره گرفت.

اشاره به مسائل شناختی و وجود و تاثیر فرشته ها در زندگی انسان که می توانند امید را به انسان بدهند و حتی اگر انسان ناامید شده باشد آنها به عنوان نیروهای خیر می توانند به کمک انسان بیایند و در کارها کمک رسان او باشند، در انیمیشن به صورتی بارز نمایش داده می شود تا برای کودکان قابل درک و فهم باشد. حتی در قسمتی آقای کمالی به علی می گوید که «فرشته ها واقعی اند، ولی ما نمی توانیم آنها را ببینیم.» یعنی به نوعی این مسئله و نگرش دینی را مطرح می کند و بر آن صحه می گذارد و ارتباطی که بین فرشته و علی اتفاق می افتد، می تواند نشان از برقراری ارتباطی ماورایی بین انسان و فرشته ها باشد.

تماشای این انیمیشن می تواند برای کودکان انگیزه بخش بوده و با صحنه های شاد و جذابی که دارد، توجه آنها را به گفته ها و مسائل مطرح شده در انیمیشن جذب نماید. همچنین روحیه امید و تلاش را در آنها زنده نموده و شجاعت و اعتماد به نفس آنها را با تاکید بر توانایی هایشان تقویت نماید. علاقه به وطن و میهن دوستی و اهمیت توجه به تولیدات داخلی از دیگر مسائلی است که کودکان دراین انیمیشن نسبت به آنها آگاه می شوند. با توجه به اینکه این انیمیشن در قیاس با سایر انیمیشن ها دارای کمترین مسائل ضد ارزشی و اخلاقی می باشد و گفتارها حساب شده و به دور از توهین و ناسزا می باشند، والدین میتوانند در کنار فرزندان خود از دیدن این انیمیشن لذت ببرند. اما توجه به قانون شکنی هایی که در طول انیمیشن به نمایش در می آید و در برابر دیدگان فرزندان قرار می گرد ضروری است، و برای فرزندان این مسائل باید روشن شده و آگاهی لازم به آنها داده شود.