• مصاحبه شونده : سحر سلطانی

• مصاحبه کننده : محمود علی پور

 ♠لطفا خودتان را معرفی کنید؟

سحر سلطانی ، نویسنده ، روزنامه نگار، پژوهشگر، تسهیلگر فلسفه برای کودکان و فعال حوزه کودک ، دانشجوی دکتری فلسفه تربیت هستم. دبیر سرویس فلسفه و کودک سایت الفبا و بازرس انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران و فعالیت هایم بر حوزه پرورش مفاهیم بنیادی تربیتی با کودکان بی سواد و نوسواد (زیر ۸ سال) والدین و مربیان متمرکز است.

♠نظر شما درباره وضعیت انتقال مفاهیم فلسفی برای کودکان در برنامه های کودک چیست؟

اگرمحتوای سمعی و بصری حوزه کودک و نوجوان را به دو بخش تولید داخل و خارج از ایران تقسیم کنیم؛ در زمینه انتقال مفاهیم پایه و پروراندن مهارت های تفکر انتقادی ، خلاق و مراقبتی می توان شاخص هایی را طرح نمود. به عنوان مثال : مفاهیم پایه همچون : «من، دیگری، جهان، طبیعت، دوستی، انصاف، شجاعت، مراقبت ، زیبایی ،همزیستی ، تفاوت ، شباهت و …» در آثار خارجی بسیاری از این مفاهیم پایه در پارادایم پیدایش طرح می شوند در حالی که کودکان ایرانی در پارادایم آفرینشی بزرگ می شوند. تفکر انها مبدا باور و غایت محور است و اساسا پرداخت مفاهیم در بسیاری از آثار خارجی این ملزومات را ندارد و کاملا عکس آن است. تناقضات مختلفی در شکل گیری شبکه مفاهیم کودکان حین دیدن و تفسیر انیمیشن ها و فیلم های خارجی ایجاد می شود. در آثار داخلی نیز کلیشه های رایج ، تکراری و پرداخت گل درشت و شعاری مانع شکل گیری و توسعه شبکه مفاهیم و انسجام روایی و موثر آنها شده است.

♠راهکار و پیشنهاد شما و برنامه هایتان برای انتقال مفاهیم فلسفی به کودکان در برنامه های کودک چیست؟

در گام نخست برنامه سازان داخلی و همه افرادی که دست اندرکار تولید و انتخاب و گزینش محتوا برای کودکان هستند باید دوره های مختلف و به روز تربیت منطقی و فلسفه ورزانه را طی کنند. این توجیه که سالهاست برنامه ساز حرفه ای تلوزیون هستیم یا خودمان چند تا بچه بزرگ کرده ایم متاسفانه آفتی است که نتیجه آن جدی نگرفتن پیچیدگی های کار در حوزه کودک است. وقتی هدف ساخت برنامه های منسجم برای اندیشه ورزی کودکان و نسل فرداست پیش از هرچیز باید با مقدمات اندیشه ورزی و تکنیک ها، مهارت ها و بازی ها و نمادهای آن برای کار با کودک آشنا بود. آشنایی با اصول تفکر منطقی، مغالطه شناسی، تفکر سیتماتیک، روان شناسی رشد ، تفکر انتقادی، نمایش خلاق، بازی ، قصه ، روایتگری، شعر و نقالی ادبیات انتقادی، مراقبتی کودک یکی از مهمترین اصول کار در حوزه کودکان است. مسلح بودن به مهارت های فکری و آشنایی با ابزار و تکنیک های مدرن تولید محتوا دوگانه های ضروری ساخت محتوای بومی برای تربیت کودک فرداست.

♠ آیا برنامه کودک موفقی که توانسته باشد مفاهیم فلسفی را برای کودمان عنوان کند سراغ دارید لطفا نام ببرید و ویژگی های آن برنامه را بفرمایید؟

برنامه های داخلی که حایز این مولفه باشند به خاطر ندارم متاسفانه. اما انیمیشن های قدیمی تا امروز خارجی که خیلی خوب به مولفه های فلسفه ورزی و تمرین ذهنی کودکان برای درک، تجزیه و تحلیل و درونی کردن مفاهیم پرداخته اند را به یاد دارم . انیمیشن مسافر کوچولو لبریز از مفاهیم پایه بود. کارتون اسکروچ، مارکوپولو، هاکلبرفین، دور دنیا در ۸۰ روز و بقیه اثار اقتباسی از ژول ورن . امروز کمپانی هایی مانند پیکسارPIXAR تولیدات استاندارد و بسیار خوبی در حوزه مفهوم پروری و فلسفی ورزی کودکان دارند. مهمترین ویژگی این انیمیشن ها ارائه مفاهیم مبتنی بر تجارب زیسته کودکان و مشاهیر تاریخی است. مفاهیم بدون نیاز به شعار و ارائه مستقیم طرح می شوند و کودک تحریک می شود به پیگیری ماجراها و عموما خودش می تواند طرح سوال نموده و نتیجه گیری های شخصی اما موثر با الهام از فکت های ارائه شده بگیرد.

♠ مهمترین اصول طرح و ساخت برنامه کودک که نادیده انگاشته شده از منظر شما چیست؟

اینکه کودک ،انسانی انتخابگر است، مهمترین ابزار درک جهان برای او بازی و لذت است با کمک این دو ابزار مهارتهای فکری را کسب می کند باید پاسخ به سوالات را مبتنی بر داده های تجربی و آموخته های منطقی طرح کند. نباید مفاهیم را همچون لقمه های آماده برای هضم و جذب کودک در نظر گرفت. این لقمه ها از طرف کودکانی که قوه تفکر و انتخابگری شان به رسمیت شناخته نمی شود پس زده خواهد شد. رسالت ما ارائه محتوا در کنار تمرین دادن ذهن بچه ها برای انتخابگری درست و توان تجزیه و تحلیل و لذت اندیشه است. برنامه های کودک از سویی یک مدرسه مفاهیم و از سویی همچون میهمانی و پارک و شهربازی لذت بخش و پر از شادی و تفنن باید باشد. تقلیل هر یک از این سویه ها در تولید محتوا یک آسیب و آفت جدی است.