کودک، طبیعت و رسانه

وقتی به کارتون های ایام کودکی رجوع می کنیم هریک نماینده اقلیم و زیستگاه کشور تولید کننده بودند ، اطلاعاتی که اسکیپی کانگورو بوته زار از استرالیا و طبیعت آن به کودکان و نوجوان دهه شصت داد بسیار بیشتر از درس جغرافیای آموزش و پرورش بود. به دلیل وفور تولیدات ژاپنی درک کودکان ایرانی آن دوره از طبیعت ، محیط زیست ،علایق و تفریحات کودکان ژاپنی بسیار بیشتر از کودکان اقوام  هموطن و ایرانی بود.
با تغییرات گسترده سبک زندگی شهری و حضور عمده ساعات زیستی کودکان در آپارتمان ها و مهدکودک و مدارس، ادراک کودکان به ویژه مستقر در کلان شهرها از طبیعت متفاوت از ادراک کودکان شهرهای کوچکتر و روستاها خواهد شد.

این تغییرات اقلیمی و فضایی زیست کودکان شبکه ای از مفاهیم را که مستقیما در ارتباط با طبیعت است تغییر می دهد.

مفاهیمی مانند:

آزادی : به جای انکه مبتنی بر اراده انتخابگری و مسئولیت پذیری معنا شود صرفا به بیان التزام یا عدم التزام به قوانین و استانداردهای اجتماعی می رسد.
بازی : به جای آنکه مبتنی بر محیط و امکانات موجود باشد به تمرکز بر ابزار آماده سوق پیدا می کند.
شادی : مفهومی فردی و یا نهایتا درجمع کوچک اطراف است و شمول و گستردگی آن در گیاهان ، جانوران و جهان پیرامون ادراک نمی شود.
اکتشاف : کشف طبیعی به سمت «مهندسی داده ها» می رود.
تغییر : ثبات و تلاش برای برقراری نظم موجود ادراک «تغییر طبیعی» را تا حد کوربینی و استرس زایی هر چالش جدید پیش می برد.
چرخه حیات : محدودیت شناختی از زیستگاه ها ، تنوع و تکثر در طبیعت منجر به عدم شناخت چرخه ها و کنش گری طبیعت می شود.
خیال : هوش طبیعتگرا و تخیل ورزی خلاقانه مبتنی بر ارتباط مستقیم کودکان در سالهای ابتدایی حیات درون طبیعت شکل گرفته و توسعه می یابد.

در این بین علاوه بر حضور فیزیکی حداقلی کودکان در طبیعت و کسب تجارب زیسته نقش رسانه ها و ابزاری که برسازنده مفاهیم ذهنی آنها هستند نیز هر روز پررنگ و مهمتر می شوند. تلوزیون با گسترده ای از برنامه ها می تواند عامل مهمی برای گسترش هوش طبیعت گرا و مفاهیم ذهنی کودکان باشد.
برنامه های مستند که تکثر و تنوع زیستی کودکان ایرانی را به شکل جذاب و پر کششی ارائه دهند،شایدبتوانند عامل اشتراک تجربه کودکان ایرانی اقصا نقاط ایران باشند . مسابقاتی که با حداقل امکانات کودکان را درگیر شناخت محیط زیست پیرامون کنند. انیمیشن هایی که حیوانات و طبیعت پیرامون کودکان ایران را با زبانی کودکانه معرفی می کنند. برنامه هایی مستند و اکتشافی برای شناخت گونه های طبیعی و جانوران هر استان ایران ، موسیقی محلات واقوام ، وابستگی های هنری و غذایی و پوششی به طبیعت در دل شبکه ای از برنامه های تولید داخل تا حد زیادی می تواند گستره مفاهیم ذهنی کودکان ایرانی را توسعه دهند.تلفیق هنر و طبیعت کارآمدترین ابزار برای رشد ارتباطی کودکان و توسعه هوش طبیعتگرای آنهاست. رسانه ها و در راس آنها تلوزیون و شبکه های تخصصی کودک و نوجوان می توانند این مهم را با به خوبی به وادی عمل کشانده و مدرسه ی طبیعتی در دل خانه باشند.

نویسنده : سحر سلطانی