بیوگرافی حجه الاسلام و المسلمین سید محمد مهاجرانی

سید محمد مهاجرانی متولد ۱۳۴۸ در شهر مهاجران اراک است. او دانش‌آموخته‌ حوزه‌ی علمیه‌ی قم و از شاعران آیینی کودک به شمار می‌رود. او درباره شروع سرودن شعر می‌گوید: «اولین شعرهایم که از شما چه پنهان شبح شعر و شبه شعر بودند در سال شصت و سه خودنمایی کردند. سال شصت و پنج اولین شعر کودکم به دنیا آمد. شعری برای کودکانی که هر لحظه منتظر آمدن موشک عراق اند. اولین کتاب کودکم مجموعه ای است به نام « پیامبر عزیز ما» که سیره‌ی پیامبر خدا را با زبان شعر ترسیم می کند و همان‌گونه که امام سجاد (علیه السلام ) در یکی از دعاهایش (دعای دوم صحیفه) پیامبر خدا را مفتاح البرکه (کلید برکت) می‌نامد، این مجموعه فتح بابی شد برای نگارش و سرودن آثار و مجموعه‌های دیگری که هر کدام به نوعی به مفاهیم دینی می‌پردازدند.»

از سید محمد مهاجرانی کتاب‌های زیادی با موضوعات دینی برای کودکان منتشر شده است که بعضی از آنها عبارتند از:

بخش اول : سیره

الف – سیره پیامبرگرامی اسلام(ص) :

یک – مجموعه پیامبر عزیز ما (۱۴ جلد ) : سیره پیامبر گرامی اسلام برای کودکان

دو- مجموعه «محمّد گلی برای همه» (۸ جلد ) : سیره پیامبر گرامی اسلام برای خرد سالان

سه – قهرمان مهربان (۲ جلد ) : قصه های ورزشی پیامبر گرامی اسلام

چهار – گل صد برگ ( یک جلد ) : قصه های پیامبر برای برنامه سازان گروه کودک صدا و سیما

ب – سیره اهل بیت (س) :

یک – مجموعه گل و پروانه (۴ج) : سیره امام علی و حضرت زهرا برای کودکان

دو- مجموعه شمع و پروانه (۴ج) : سیره امام حسین و حضرت زینب برای کودکان

سه – چهارده شاخه گل (۱ جلد ) : سیره چهارده معصوم برای کودکان

چهار- همراه با بهار (۱ جلد ) : سفرنامه امام رضا برای کودکان

پنج – فاطمه و فاطمه ( ۱ جلد ) : شباهت های حضرت زهرا و حضرت معصومه

شش – پنج شاخه گل (۵جلد) حضرت معصومه و پدر و مادر و دو برادرش

بخش دوم : عقاید

هدیه ها ی خدا (۱۰جلد ) : خداشناسی برای خرد سالان ( نعمت های خدا )

خدای خوب من ( ۶ جلد) : خدا شناسی برای خردسالان ( صفات خدا )

دنیای ما چه زیباست ( ۵ جلد ) : خداشناسی برای خردسالان ( خدا و آفرینش )

ده کودک ، ده فکر : آشنایی با غدیر برای کودکان

نشانه های امید : (۱۰جلد ) زمینه سازی بحث ظهور برای خردسالان

بخش سوم : اخلاق

اول می گم بسم الله : همه کارهای یک کودک با بسم الله شروع می شود.

همه می گن بسم الله : تمام شغل ها کارشان را با بسم الله شروع می کنند .

ببین و بدان ( ۱۰ جلد ) : آشنایی با اخلاق خوب و بد برای خردسالان – در قالب کتاب‌های بی‌متن

بخش چهارم : احکام شرعی

گل‌های باغ آسمان ( ۱۴ جلد ) : احکام شرعی برای کودکان ( رساله کودکان)

باغ سبز نماز : آشنایی با نماز برای خرد سالان

هر جا میشه نماز خوند : آشنایی با مکان هایی که می شود نماز خواند

قشنگ ترین مهمونی : روزه و ماه مبارک رمضان برای کودکان

حاجی کوچولو : احکام حج برای کودکان

شاپر ک های باغ مکه : احکام عمره برای کودکان

تقدیم به همه ( ۲ ج ) : آشنایی کودکان با وقف

داستان های دوستی : آشنایی کودکان با امر به معروف و نهی از منکر

بخش پنجم : حدیث برای کودکان

۱. باغ گل محمدی (ص) : چهل حدیث از پیامبر(ص) گرامی اسلام برای کودکان
۲. باغ گل امام علی (ع) : چهل حدیث از امام علی(ع) برای کودکان
۳. باغ گل اهل بیت (س) : چهل حدیث از اهل بیت(س) برای کودکان
۴. زنگ بهداشت : حدیث های بهداشتی برای کودکان
۵. دسته گلی از آسمان : چهل حدیث در باره حج و زیارت برای کودکان
۶. عطر گل محمدی (ص) : چهل حدیث متنوع برای کودکانی عمره گزار
۷. هدیه های پیامبر : چهل حدیث از پیامبر(ص) گرامی اسلام برای کودکان
۸. هدیه های امام علی (ع): چهل حدیث از امام علی(ع) برای کودکان

بخش ششم : انقلاب

هدیه های انقلاب  : آثار و برکات انقلاب اسلامی

بخش هفتم : دفاع مقدس

خاطرات یک چپیه : زیبایی های دفاع مقدس

بخش هشتم : اجتماعی

۱۲۵ یادت نره : نگاهی به آتش نشانی با نگاه دینی

قطره های آب هدیه های ناب : ارزش آب با نگاه دینی

آب مایه حیاته : اسراف نکردن آب

همیار محیط زیست : نگاهی دینی به محیط زیست

بخش نهم : ایران شناسی

سرزمین ایران سرزمین ایمان ( شش جلد ) : ایران شناسی با نگاه دینی

بخش دهم : سرگرمی ها

یک – نوش و نیش ( ۴ ج ): آشنایی کودکان با اخلاق نیک و بد از طریق بازی

دو – بچه ها معما ( ۴ج) : معماهای دینی برای کودکان

سه – ۱۴ شماره ۱۴ ستاره : آشنایی کودکان با مفاهیم دینی عددی

چهار – الفبا چه زیبا

🌹هم اکنون‌ حوزه ی فعالیت شما چیست ؟

کار من به دوقسمت تقسیم می شود پژوهش و نگارش.
پژوهش من در حوزه ی مبانی و معارف اسلامی و کشف زیبایی های دین و فرهنگ اسلامی است . زیبایی هایی که درمنابع اصلی ما یعنی قرآن کریم و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و سایر کتاب های حدیثی موجود است . البته مراد من مفاهیم و نکاتی است که مناسب گروه سنی خردسال و کودک باشند. و نگارش من هم که در واقع تکمیل کار پژوهشی ام هست ، تبدیل کردن همین نکته های ناب و ظریف و جذاب دین به قالب های خاص ادبی از جمله داستان و داستانواره و شعر برای خردسالان و کودکان عزیز است. به کار برای کودکان خیلی علاقه دارم و هر چه زمان می گذرد علاقه ام بیشتر می شود و بیش از نود درصد وقت و انرژی من دراین حوزه صرف می شود و خدا را شکر که نزدیک بیست سال است در این حوزه مشغولم و تا کنون احساس خستگی نکرده ام.

🌹 شما از لحاظ سطح علمی در سطوح عالی حوزه هستید،چرا تصمیم گرفتید در حوزه ی کودک‌فعالیت کنید ؟

اگر واقع بین باشید و باشم ،سطح دانش من اندک است و قصد تواضع هم ندارم . وقتی خودم را با دوستانم مقایسه می کنم به خوبی به این حقیقت پی می برم که فاصله ام با کارشناسان دین زیاد است و باید تلاش کنم که اطلاعات دینی ام را بالا ببرم با این حال خدا را شکر می کنم که زمینه ای فراهم کرد که هم در حوزه علمیه و هم در دانشگاه در رشته فلسفه حضور داشته باشم و از خرمن علم بزرگان خوشه چینی کنم.
اما این که چرا کار برای کودک را انتخاب کردم یک جوابش این است که از کودکی و حتی قبل از دبستان به شعر و قصه بسیار علاقه داشتم و یه علاقه دیرین وبعضی از اتفاقات شیرین دیگر که گاه به گاه انسان را غافلگیر می کنند ، دست به دست هم دادند و مرا در این میدان تماشایی ماندگار کردند .
جواب دیگرم این است که در دنیای امروز که اصل بر تخصص است همان طور که پزشک کودک و روانپزشک کودک داریم در حوزه معارف دین هم چه در شاخه پژوهش و چه در شاخه ی آموزش و نگارش باید گروهی تخصص شان کار برای خردسالان و کودکان باشد.

🌹 از نظر شما یک نویسنده کودک باید چه مولفه هایی را رعایت کند و چه خصوصیت هایی داشته باشد؟

از جهت محتوی و مضمون باید تلاش کند که دائما سطح آگاهی خود را بالا ببرد. اگر درحوزه ادبیات دینی کودکان کار می کند باید تلاش کند تا اطلاعات دینی اش دقیق و مستند باشد تا خدای نکرده چیزی بر خلاف خواسته دین ننویسد و سعی کند که از برداشت های سلیقه ای و سطحی و شتاب زده در حوزه ی دین پرهیز نماید.
نکته دوم این که باید مخاطب خود را بشناسند یعنی کودک شناس باشد . نویسندگان کوچک گاهی دچار کوچک انگاری می شوند و کودکان را پایین تراز چیزی که هستند در نظر می گیرند و جنس و زبان داستان هایشان بوی کهنگی می دهد مثلا با وجود این که این همه تغییردر سطح زندگی مردم رخ داده است و بسیاری از خرید و فروش ها بر پایه کارت وکارتخوان و خودپرداز و … هست کماکان در داستان هایشان مثل زمان گذشته فقط پول به چشم می خورد!
حال آن که کودکان این پدیده های جدید اقتصادی راکاملا درک می کنند
یا مثلا نویسنده اگر بخواهد از ادوات جنگی در داستانش استفاده کند فقط توپ و تانک و مسلسل و تفنگ را به کار می برد حال آن که کودکان به خاطر رواج بازی های رایانه ای جنگی با ده ها سلاح سبک و نیمه سنگین و سنگین که همه جدید است و نام های جدید دارند آشنایی دارند
اگر نویسنده در داستانش بگوید « آن مرد تفنگی در دست داشت » برای کودک امروز بلافاصله این پرسش مطرح است که چه نوع تفنگی؟ اسنایپ معمولی؟ تلسکوپی؟ لیزری ؟
گاهی نیز نویسنده دچار بزرگ انگاری می شود و مضامینی در داستان یا شعرش می آورد که برای کودکان خیلی روشن نیست مثلا یکی از شاعرانِ کودک ، شعری در باره شهید دارد و به شهید خطاب می کند که تو مثل یک شعر لطیف و مثل یک قصه ی بلندی . در این جا وجه شبه چیست؟ برای خود نویسنده که سال هاست با داستان و شعر سر و کار دارد وجه شبه روشن است زیرا داستان آغاز و پایان وفراز و نشیب و هیجان و اوج و … دارد پس تشبیه شهید به داستان خیلی قشنگ و روشن است اما یک کودک از این تشبیه چه می فهمد؟
و نکته ی دیگر این که نویسندگان ما سعی کنند به زبان فارسی خدمت کنند و از آوردن واژه های بیگانه پرهیز کنند . کودکان ما در حال فراگیری زبان هستند و باید ذهن شان سرشار از واژه های فارسی باشد . افسوس که بعضی ها در گزینش واژه های فارسی دقت لازم را ندارند . ما فرهنگستان زبان داریم و برای بسیاری از واژه های فرنگی، معادل های جذاب فارسی وضع شده است مثل همایش ، رزمایش ، شهرآورد ، رایانه و …چرا از این واژه ها بهره نبریم؟

🌹 معمولا آثار شما دینی است .چرا این موضوع را انتخاب کرده اید و‌چگونه از ان بهره می برید که برای کودک‌لذت بخش باشد ؟

البته آثار بسیاری هم دارم که در ظاهر دینی نیست ولی روح اثر نکته ای دینی و اخلاقی است مانند کارهای الفبایی من یا شعرهایی که در باره سبک زندگی سروده ام و …
ولی خب روشن است که با توجه به این که من در حوزه علمیه درس خوانده ام و درس هایم اکثراً اسلام شناسی و معارف دینی بوده است و درحال حاضر مطالعاتم در حوزه دین بیشتر از سایر حوزه هاست ، بهتر است که نوشتن آثار دینی را در اولویت قراردهم .البته با توجه به این که در حوزه های دیگر به لطف خدا نویسنده و شاعر خوب فراوان داریم بهتر است من در حوزه های دیگر کمتر ورود پیدا بکنم.

🌹از نظر شما چگونه مسائل دینی مانند قیامت جهنم و برخی مسائل با روحیه ی نازک کودکان می تواند ارتباط پیدا کند ؟

با توجه به این که دوران کودکی را می توانیم به دو بخش تقسیم کنیم بخش اول از پنج سال تا نُه سال و بخش دوم را از نُه سال تا دوازده سال در نظر بگیریم در هر دوره نوع طرح مباحث اعتقادی با هم فرق می کند
می دانیم که وقتی می گوییم قیامت هم به بهشت اشاره می کنیم و هم به جهنم . برای کودکان مرحله اول بهتراست بیشتر بهشت را مطرح کنیم و از زیبایی ها و جذابیت های آن بگوییم و به جهنم یا اشاره نکنیم یا فقط به این که جایی دیگری مثل جهنم هم هست اکتفا کنیم و وارد جزئیات نشویم زیرا بیان جزئیات فراتر از فهم آن هاست .
اما در بخش دوم می توانیم با کمک گرفتن از پدیده های اجتماعی مثل جریمه کردن هایی که پلیس راهنمایی انجام می دهد یا مقرراتی که دادگاه برای مجرمان معین می کنند بگوییم خدای بزرگ هم همین کار را می کند به انسان های خوب پاداش می دهد و انسان های بد راجریمه می کند
و بعد اشاره کنیم که البته این طور نیست که هر کس کار زشتی کرد به جهنم می رود زیرا بعضی ها کار بدی می کنند و بعد ازآن کار بد دست می کشند یا بگوییم که اگر کسی پر خوری بکند و دلش درد بگیرد و به بیمارستان برود این رنج ها را خودش با دست خودش ایجاد کرده است . سختی هایی هم که افراد در جهنم می بییند تقصیر خودشان است اگر کسی کارش درست باشد این سختی ها را نخواهد داشت.

🌹 نظر شما در باره برنامه کودک و سینمای کودک از گذشته تا کنون چیست ؟

با توجه به این که فرصت کافی برای دیدن برنامه های کودک ندارم طبعا پاسخ من کامل و دقیق نخواهد بود.

🌹 از نظر شما یک برنامه تلویزیونی موفق با موضوع دینی چگونه باید باشد تا در کودک با نهایت لذت بیشترین تاثیر را داشته باشد ؟

اگر چه مجری و بازیگر خلاق در زیبایی یک برنامه خیلی نقش دارد ولی اگر متنی که براساس آن برنامه ساخته می شود دقیق و عمیق باشد بسیار تاثیر گذارتر خواهد بود.
موفقیت یک برنامه کاملا ارتباط دارد با متن وسناریویی که در دست کارگردان و تهیه کننده است .و صدا و سیما باید این توان را داشته باشد که قوی ترین نویسندگان و شاعران را جذب کند و اگر به هر دلیل نمی تواند از آثار ماندگار نویسندگان قوی بهره بگیرد . و یا ازنویسندگان قوی بخواهد تا نمونه هایی از بهترین آثار کودکان را به صدا و سیما معرفی کنند . بعضی از شعرها و ترانه هایی که من در برنامه های کودک می بینم بسیار ضعیف و پر اشکال است و کاملا روشن است که از شاعران قوی کودک استفاده نشده است و نیز از ناظر ادبی بهره نبرده اند . بعضی از برنامه های مناسبتی نیز مثل سر سفره ی خدا که در ماه مبارک پخش می شد و من می دیدم احساس می شد متن ها و قصه ها قدری ضعیف اند و اگر با دقت و حوصله بیشتر و در بازه ی زمانی وسیع ترو با یک تیم کارشناسی حرفه ای این ها نوشته می شد جذاب تر و تاثیر گذار تر بودند .

🌹اگرقرار باشد یک برنامه کودک با موضوع دینی بسازید ترجیح می دهید درچه قالبی باشد ؟

هر کدام اثر خودش را دارد . شعر و قصه هیچ کدام جای دیگری را نمی گیرد . تاثیر آنی و ضربتی شعر بیشتر از قصه است . و از سوی دیگر قصه از شعر مفید تر است چون قصه فضایی است که می توان با فرصت و تحلیل بیشتر و بدون قرارگرفتن در تنگنای وزن و قافیه ، مفهومی را القا کرد.

مصاحبه شونده : سید محمد مهاجرانی

مصاحبه کننده : لیلا طبسی