مدرسه حکمت
مدرسه حکمت در قالب طرحی پژوهشی
موفقیت و شادابی نسل آیندهساز این مرز و بوم در گرو نگاهی متفاوت به نظام آموزش و پرورش است. نگاهی که بتواند شرایط مطلوبی را برای رشد و تعالی فردی و اجتماعی فرزندانمان، مبتنی بر معارف دینی و فرهنگ بومی و ملی، متناسب با نیازهای جامعه امروز و آینده (که بعضاً از آن با عنوان جامعه اطلاعاتی یاد میشود)، به وجود آورد. طی پژوهشی که با عنایت خداوند متعال از سال ۱۳۷۶ در «موسسه مطالعات راهبردی فناوری اطلاعات» آغاز و به یاری او تاکنون ادامه داشته است؛ تلاشی برای ترسیم جدیدی از نظام آموزشی صورت گرفت که مهمترین ابعاد نتایج این تلاش و پژوهش چند ساله، در قالب چندین گزارش، مقاله و کتاب منتشر گردیده است که از طریق سایت موسسه قابل دسترسی است[۱]. بر اساس پشتوانههای نظری و عملی به دست آمده از این فعالیت چندین ساله، پس از اجرای یک نمونه محدود در سال ۱۳۸۶ و با توجه به نتایج قابل توجه آن، «مدرسه حکمت» و در مرحله اول «دبستان پسرانه حکمت»، به خواست و یاری خداوند متعال فعالیت خود را آغاز نمود.
تربیتی حکیمانه: پرورش شخصیت و بارور کردن صفات کریمه الهی
ارتقاء ابعاد دانش، مهارت و خصوصیات شخصیتی و توانمندیهای فردی و گروهی، روابط اجتماعی و مهارتهای زندگی، در پرتو تعلیمات قرآن و اسلام، در کانون توجه برنامه درسی مدرسه حکمت قرار دارد.
آیا دانشآموزان در مدرسه تنها باید به تعلیم دانش بپردازند؟ آیا پرورش وجوه شخصیتی نظیر ارتقاء هویت، اعتماد به نفس، مسئولیت‌پذیری، نظم، دقت، کرامت و نظایر آن، و نیز رشد مهارتهایی همچون مهارت تعاملات اجتماعی، مستند سازی، فن‌بیان، مهارتهای شهروندی، مهارتهای زندگی، مذاکره، آداب معاشرت، مدیریت خود و نظایر آن در مدارس مورد غفلت واقع نشده است؟ آیا نباید در مدارس برنامه‌ای مشخص برای ارتقاء این وجوه شخصیتی و مهارتها وجود داشته باشد؟ در برنامه درسی دبستان حکمت، ارتقاء ابعاد دانش، مهارت و خصوصیات شخصیتی و توانمندیهای فردی و گروهی، مورد توجه قرار دارد؛ و سازوکارهای لازم برای آن در نظر گرفته شده است. در کنار یادگیری مباحث علمی و مهارتی، تلاش برای ارتقاء معرفت و بصیرت دانش‌آموزن، و رشد ابعادی چون خلاقیت، تفکر، اراده، تلاش، اعتماد به نفس، ادب، شجاعت و اخلاق حسنه، و نیز مهارتهائی نظیر روابط اجتماعی، آداب معاشرت، فنون شهروندی و مهارتهای زندگی، با برنامه مشخص صورت میگیرد.
قرآن در متن برنامه درسی و برنامه درسی مبتنی بر قرآن
قرآن چراغ روشنگری است که برای تبیین مسیر زندگی انسان، و پدیده‌های اساسی عالم و جایگاه او در بین آنها، برای او فرستاده شده است. اهمیت این کتاب در زندگی انسان و تعیین نهایت مطلوب و سلامت آن، توجه ویژه و اساسی را به آن در تعلیم و تربیت طلب می‌کند. این توجه حداقل از سه وجه، باید صورت گیرد.
قرآن چراغ روشنگری است که برای تبیین مسیر زندگی انسان، و پدیده‌های اساسی عالم و جایگاه او در بین آنها، برای او فرستاده شده است. اهمیت این کتاب در زندگی انسان و تعیین نهایت مطلوب و سلامت آن، توجه ویژه و اساسی را به آن در تعلیم و تربیت طلب می‌کند. این توجه حداقل از سه وجه، باید صورت گیرد.
از یک سو یکی از دغدغه‌های اساسی ما، تعلیم کلام وحی الهی و آموزش مفاهیم و معانی قرآن، به دانشآموزان است. منظور از تعلیم مفاهیم و معانی قرآن، تعلیم مفاهیمی است که در آیات ذکر میشود. در مدرسه علاوه بر آشنایی با مفاهیم و کلام الهی سعی بر آن است تا با فراهم کردن شرایط محیطی مناسب، تعالیم مبین اسلام در رفتار دانش‌آموزن متجلی گردد. یکی از دشواری‌هایی که در تعلیم معانی قرآن به کودکان از آن یاد میشود، دشواری امکان تبیین معانی آن به زبان ساده است. ما با فراهم آوردن امکانات مختلف و استفاده از روشهای نو در تعلیم قرآن، بستری را برای اینکه بتوان با زبانی بسیار ساده، مفاهیم تبیین شده در قرآن را به کودکان انتقال داد، آماده نموده‌ایم. مبتنی بر این روشها، متن کامل قرآن کریم، به صورت مستقیم در برنامه درسی دانش‌آموزن قرار دارد.
از سوی دیگر، با توجه به اهمیت و جایگاه قرآن در زندگی انسان، قرآن نه تنها به عنوان یکی از منابع و کتابهای درسی، بلکه به عنوان قوام دهنده و سازمان دهنده کلیه منابع آموزشی محسوب میشود. بر این اساس زمینه‌های مختلفی نظیر علوم، ادبیات، ریاضیات و تربیت بدنی، تنها موضوعات گسسته‌ای محسوب نمی‌شوند که بالاخره دانشآموز باید آنها را هم باید به نحوی فراگیرد. بلکه هر یک از اینها در جایگاهی که پدیده‌های مختلف عالم به صورت یکپارچه دارند، محسوب می‌شوند. مثلا پرداختن به طبیعت (در درس رایج علوم)، در برنامه درسی مدرسه حکمت از منظر خلقت مورد توجه قرار گرفته، و جایگاه آن در تعامل با خداوند متعال از یک سو، و جایگاه انسان با آن از سوی دیگر، مورد نظر و تعمق خواهد بود. همچنین ادبیات، به عنوان کلامی که خدا به انسان تعلیم نموده است (علمه البیان)، و از جمله محملی برای بیان حکمت الهی از یک منظر، و نیز ظهور خصوصیات احساسی و عاطفی انسان از منظر دیگر (در آن کلام و بیان)، مورد توجه قرار میگیرد. از این منظر، در این مدرسه تلاش بر آن است که ورود به مباحث و حوزه‌های مختلف علوم، از درگاه قرآن و با تبیین جایگاه آن در کل عالم و پدیده‌های آن، صورت گیرد.
و در سوی دیگر نیز قرآن به عنوان تبیین کننده خصوصیات انسان به عنوان موجود مورد تربیت و تعلیم، راهنمای ما برای تبیین آن است که چگونه و با چه خصوصیاتی باید این موجود گرانبها و گرانقدر را پرورش و تعلیم داد. و از این منظر نیز قرآن سازمان دهنده برنامه درسی ما است.
بستری برای تعلیمی فناورانه
استفاده موثر از فناوری در تعلیم و تربیت، ضمن ایجاد یک محیط غنی شده، می‌تواند قدرت انتخاب بالائی را برای دانش آموز و مربی، در اتخاذ روش مناسب برای یادگیری فراهم آورد؛ و کیفیت یادگیری را به شدت افزایش دهد.
در دبستان حکمت از فناوری اطلاعات و سیستمهای رایانه‌ای به شکل وسیع و موثر استفاده میشود. هر دانشآموز مجهز به یک رایانه شخصی و تجهیزات لازم است. کلیه کلاسها به پروژکتور مجهزند و دانشآموزان، مهارتهای استفاده از رایانه را، در کنار مهارتهای نوشتاری و ترسیمی بر روی کاغذ، فرا می‌گیرند. بسیاری از منابع و درسافزارهای آموزشی دبستان حکمت با استفاده از امکاناتی که رایانهها فراهم میکنند طراحی و اجرا میشود. همچنین بانک اطلاعاتی جامعی شامل هزاران ساعت فیلم مستند، علمی و آموزشی، میلیونها عکس، نرمافزارها و افزارهای آموزشی و کتابهای الکترونیکی، و منابع موجود در اینترنت (به صورت مدیریت شده و امن) برای هر دانشآموز در دسترس است؛ و بصورت جدی و عملیاتی در فرایند آموزش مورد استفاده قرار میگیرد.
خانواده بزرگ مدرسه حکمت
یکی از نقاط ضعف برنامه درسی نظام آموزش کنونی، شکاف بین خانواده و مدرسه است. دانشآموز، اغلب شرایط اجتماعی و فرهنگی کاملا متفاوتی را در دو محل دبستان و خانه می‌یابد. این خود منجر به تضاد شخصیت و ابهام در نقش‌یابی او میشود. در دبستان حکمت تلاش بر آن است که تعامل مثبت و مفید بین خانواده و مدرسه، با تمهید سازوکارهای مطلوب، ایجاد شود.
از جمله می‌توان به فراهم شدن بستر همکاری و مشارکت جدی خانواده‌ها در امور مدرسه، شرکت اعضاء خانواده در برنامه‌های آموزشی-
این فقط دانش آموز نیست که در مدرسه حکمت ثبت نام می کند. خانواده شما به عضویت خانواده بزرگ مدرسه حکمت در می آید.
تفریحی نظیر گردشهای علمی، اردوها، مسابقات و کارگروههای تخصصی، و نیز همیاری اعضاء خانواده در انجام امور آموزشی و اجرایی مدرسه، اشاره نمود. بدین ترتیب انتظار بر آن است که دانشآموز فضای یکپارچه‌تری را در محدوده خانه و مدرسه بیابد. خانواده بزرگ مدرسه حکمت، فضای مطلوبتری را برای رشد شخصیت دانش‌آموزن فراهم می‌کند.
دانش‌آموزی دارای هویت
هر دانشآموز برای مدرسه حکمت و برنامه درسی آن، خود همان دانشآموز است، نه یکی از دانش آموزها!
با تبدیل شدن مدارس به خط تولید انبوه در نظام آموزشی صنعتی شده امروزی، هویت دانش‌آموزن اولین چیزی است که مورد تهدید و تخریب قرار میگیرد. مدارس سنتی به همه دانش‌آموزن به یک چشم نگریسته، و برای همه آنها نسخه‌های واحدی تجویز می‌کند. در آن مدارس مطلوب آن است که همه دانش‌آموزن دارای خصوصیات و توانمندیهای مشابهی گردند. در این خط تولید، سخن از تعدادی دانشآموز با خصوصیات و توانایی‌های مشابه است. این خط تولید، هیچگونه تفاوت شخصیت، تفاوت نیاز، تفاوت استعداد، و تفاوت مسیر رشد را بر نمی‌تابد. این خط تولید دانش‌آموزن را به هم زنجیر کرده و انتظار دارد که همه آنها با هم یک مسیر از پیش تعیین شده و واحد را طی کنند. ضمن آنکه در بردن دانش‌آموزن در این مسیر مفروض در یک زمینه محدود، دانشآموز پرتلاش‌تر در این زمینه از عقب به واسطه این زنجیر کشیده شده و سرعت حرکت و تلاش خود را از دست می‌دهد، و دانشآموز کم توان تر در این زمینه، توسط زنجیر کشیده شده و با مرارت طی طریق می‌کند. هر گونه تلاش برای خارج شدن از این زنجیر خط تولید ، منجر
به له شدن زیر چرخ دهنده‌های آن خواهد شد.
مدرسه حکمت تلاش می‌کند تا بستری را فراهم نماید که در آن هر دانشآموز “خودش” باشد. او مطابق استعدادها، علایق، و خصوصیات فردی خود یاد میگیرد. مدرسه او را با خودش ارزیابی می‌کند، و از مقایسه مطلق او با دیگران خودداری می‌کند. مسیر طی شده توسط هر دانشآموز، می‌تواند متفاوت از مسیر سایر دانش‌آموزن باشد. این مسیر متناسب با خصوصیات و ابعاد شخصیتی و استعدادهای هر دانشآموز تنظیم میشود. در این بستر ضمن فراهم ساختن شرایط شناختن شخصیت و خصوصیات خود (از طریق سازوکارهای ارزیابی خود و نیز اجازه فعالیت در زمینه‌های مختلف و کشف استعدادها)، مستقل بودن و متفاوت بودن او ارج نهاده شده و به او در این جایگاه احترام گذاشته میشود (از طریق مواردی چون ایجاد حس تعلق به محیط، تعلق تجهیزات شخصی، ماندگاری محیط و عدم تغییر تجهیزات و محل کلاس و میز طی سالهای تحصیل). همچنین نه تنها به او اجازه متفاوت ماندن داده میشود (از طریق سازوکارهایی نظیر سازوکار ارزشیابی متفاوت)، بلکه او را در طی طریق مطابق نیازمندیهای متفاوت (با ایجاد سازوکارهایی چون برنامه درسی متنوع و ویژه هر دانشآموز) یاری می‌کند.
احساس امنیت برای یادگیری
دانشآموز در محیط مدرسه حکمت در محدوده حصارهای کلیشه‌های از پیش تعیین شده برنامه درسی تحدید نمی‌شود، و در خروج از این محدوده نیز تهدید نمی‌شود. تلاش بر آن است که محیط و بستری فراهم شود که دانشآموز برنامه درسی را حصاری برای خود تلقی نکرده، و سازوکار مدرسه را در فرایند یادگیری تهدید کننده خود مشاهده نکند؛ بلکه حتی در آن اجازه خطا کردن، و یادگرفتن از خطاهای خود را داشته باشد. برنامه درسی پویا و انعطاف‌پذیر، او به جای محدود کردن او، فضای حرکت در ابعاد متنوع کسب دانش، مهارت، و ارتقاء خصوصیات شخصیتی را فراهم می‌کند؛ و به جای قرارگرفتن در جایگاه تنبیهی و تهدید کننده، او را
مدرسه باید مامن و پناهگاهی برای او باشد که در آن احساس آرامش کند.
این احساس آرامش، مقدمه ای برای یادگیری خودجوش او است.
در یافتن مسیر مناسب، متناسب با علایق خود، یاری و راهنمایی می‌کند.
مدرسه به عنوان محیط کار دانشآموز
دانشآموز در مدرسه حکمت خود را مانند یک پژوهشگر محسوب می‌کند، که در یک مرکز پژوهشی مشغول به کار است. علاوه بر سازوکارهای پژوهشی لازم که در ابعاد مختلف برنامه درسی گنجانده شده است، محیط حضور دانشآموز نیز باید شرایط چنین چیزی را فراهم نماید.
اول: همانگونه که یک پژوهشگر نیازمند ابزارها و تجهیزات لازم است، دانشآموز نیز در محیط مدرسه نیازمند ابزارهایی نظیر میز کار مستقل، رایانه مستقل، قفسه و محل قرار دادن لوازم به صورت مستقل و متعلق به خود است.
دوم: همانطور که یک پژوهشگر نیازمند ثبات شرایط محیطی است، دانشآموز نیز نیازمند چنین ثباتی است. محل کلاس او طی سالهای تحصیلی حتی الامکان ثابت است؛ مربی او در این سالها شخص واحدی است؛ تجهیزات و لوازم او به خود او تعلق دارد و دائما تغییر نمی‌کند؛ و فرایند آموزشی و پروژه‌های کاری او نیز بین سالهای مختلف تحصیلی امتداد داشته و محدود به یک سال تحصیلی نخواهد بود.
سوم: هماهنگونه که یک پژوهشگر نیازمند منابع غنی و در دسترس است، دانشآموز در مدرسه حکمت نیز به طیف وسیعی از منابع دسترسی داشته و به صورت آسان می‌تواند از آنها مبتنی بر نیازها و کارهای در دست انجام خود استفاده کند.
دانشآموز در محیط مدرسه حکمت، منابع و ابزارها و کتابها و یادداشتهای خود را نگهداری کرده، و تمام کارها و پروژه‌های خود را در مدرسه انجام داده و نیازی به حمل وسایل و انجام کارها در منزل ندارد.
چهارم: هماهنگونه که یک پژوهشگر نیازمند برنامه پژوهشی مشخصی است که چارچوب کلان کار او را مشخص کند، برنامه درسی پویا و انعطاف پذیر حکمت نیز چنین نقشی را برای دانشآموز دارد.
پنجم: هماهنگونه که محیط کار پژوهشگر با محیط خانه و زندگی او متفاوت است، و او (بصورت معمول) نیاز به حمل کارها و انجام آن در منزل ندارد، دانشآموز نیز در محیط مدرسه حکمت، منابع و ابزارها و کتابها و یادداشتهای خود را نگهداری کرده، و تمام کارها و پروژه‌های خود را در مدرسه انجام داده و نیازی به حمل وسایل و انجام کارها در منزل ندارد.
ششم: همانند یک پژوهشگر که در فضای کار خود آزادانه فعالیت می‌کند، و در حصارهای مقررات خشک و محدود کننده زائد نظیر صف بستن برای رفتن به محل کار، محدود بودن ساعت حضور در محل کار به ساعات کلاسها و جلسات، تفکیک ساعت کار و تفریح با اعلام زنگ و بیرون کردن از محل کار به حیاط و بالعکس قرار ندارد، دانشآموز نیز در مدرسه و کلاس درس نیاز به چنین آزادی عملی دارد.
هفتم: همانند شرکت پژوهشگر در جلسات کاری و آموزشی در زمانهای مشخص، دانشآموز نیز در زمانهای تعیین شده در چنین جلساتی شرکت می‌کند و مقررات و رفتار حضور در جلسه را رعایت می‌نماید. و همانطور که تشکیل بیش از حد این جلسات باعث میشود که پژوهشگر نتواند کار اصلی پژوهش خود را انجام دهد، برای دانشآموز نیز حجم این جلسات تنها حدود یک سوم تا حداکثر نیمی از وقت حضور در مدرسه را در بر میگیرد، و بخش عمده حضور دانشآموز، نظیر یک پژوهشگر، شامل انجام کارهای خود او خواهد شد.
هشتم: همانند یک پژوهشگر، دانشآموز نیز فعالیت خود را فقط در تعامل با افراد داخلی مدرسه محدود نمی‌کند، و برای انجام فعالیتهای خود، از مشورت و یاری افراد متخصص بیرون از مدرسه نیز بهره برده، و با آنها به صورت مناسب و مفید تعامل داشته، یا از مراکز فعال بیرونی نیز بازدید می‌کند.
در مجموع تلاش بر آن است که دانشآموز، محیط کلاس و میز خود در مدرسه حکمت را، مانند محل کار خود تلقی کرده، و رفتاری مناسب آن را در این فضا داشته باشد.
محیطی امن، جذاب و صمیمی
دانش‌آموزن در مدرسه حکمت (بر خلاف فضای خشک و رسمی مدارس متداول) در فضائی صمیمی و گرم فعالیت میکنند. این فضا از طریق تمهیداتی نظیر موارد زیر فراهم میشود:
موکت کف کلاسها،
در آوردن کفشها در ابتدای ساختمان مدرسه،
برگزاری بسیاری از کلاسها به صورت نشسته بر روی زمین و دایره‌ای شکل،
تجهیزات شخصی کار متعلق به خود دانشآموز (نظیر رایانه شخصی، قفسه، میز تحریر)،
لوازم بهداشتی مخصوص خود دانشآموز و فضای مناسب برای نگهداری آن (نظیر حوله شخصی و مسواک)،
کمد برای نگهداری لوازم شخصی و لباسها،
فضا برای نگهداری لوازم درسی و آموزشی شخصی در مدرسه و انجام تقریبا تمام کار مدرسه در خود مدرسه و عدم نیاز به حمل کیف سنگین به منزل،
چایخانه مدرسه و اداره آن توسط خود دانش‌آموزن و استفاده از آن به صورت قفسه باز (بدون فروشنده) با ارائه محصولاتی نظیر شیر، چای، میوه، شیرینی،
ظروف غذای مناسب برای حمل غذا از منزل و امکان نگهداری سرد و گرم کردن غذا،
آزادی برای استفاده از منابع و تجهیزات موجود در نقاط مختلف مدرسه، نظیر آزمایشگاه و کارگاه، بدون برنامه‌ریزی رسمی، در مواقع نیاز و بر اساس علاقه هر یک از دانشآموزان،
اداره بسیاری از امور مدرسه توسط دانشآموزان و خانواده‌ها،
شرکت خانواده‌ها در برنامه‌های مدرسه و گردشهای علمی – تفریحی،
تشکیل گروههای تخصصی، و فعالیتهای علمی- آموزشی (نظیر گروههای ستاره شناسی و نجوم و روزنامه نگاری) توسط خود دانش‌آموزن،
هدف مدرسه حکمت از ایجاد این شرایط محیطی، حذف تنشهای زائد و احساس راحتی و آرامش توسط دانش آموز، برای یادگیری فعال در یک محیط صمیمی است.
اختصاص بیش از نیمی از وقت حضور دانش‌آموزن در مدرسه به خود دانش‌آموزن و انتخاب آنها و فعالیت آنها در پروژه‌ها و کارهای شخصی خود، و محصور نشدن در حجم بسیار زیاد کلاسهای درسی رسمی،
برخورد محترمانه و مناسب شان و شخصیت دانشآموز در محیط مدرسه (و پرهیز کادر آموزشی از رفتارهای تنش‌زا و زائد نظیر برخورد غیرمودبانه و غیرمحترمانه با دانش‌آموزن، استفاده از هر گونه بلندگو در محیط آموزشی، صف بستن دائمی برای هر کار جزئی نظیر رفتن به سر کلاس و نظایر آن).
تعلیم و تربیت در فضایی خودجوش و فعال
دانشآموز در محیط مدرسه حکمت نقشی فعال دارد (بر خلاف مدارس موجود که دانشآموز در آن نقشی منفعل داشته و تنها ملزم است که مسیری را که برنامه درسی برای او در نظر گرفته، طی کند). دانشآموز در مدرسه حکمت قدرت انتخاب نسبتا وسیعی را برای انجام فعالیتهای آموزشی و یادگیری خواهد داشت. مدرسه تنها فضای غنی شده‌ای را در اختیار او قرار می‌دهد؛ و او را برای حرکت در این فضا راهنمائی می‌کند.
فعال در کلاس درس: بخشی از ساعات مدرسه به کلاسهای درسی‌ای اختصاص دارد که موضوعی ملموس و کاربردی را بیان می‌کند. دانشآموز در این بخش از ساعات، نه فقط یک شنونده، بلکه آغاز کننده بحث و تعیین کننده مسیر بحث خواهد بود.
دانش آموز در مدرسه حکمت یاد می گیرد چون خود، با علاقه و انگیزه کافی، می خواهد و تلاش می کند. مدرسه حکمت بیش از هر چیز تلاش می‌کند این انگیزه و علاقه را ایجاد و تقویت کند.
درگیر در پروژه‌های عملیاتی: دانشآموز در بیش از نیمی از وقت حضور خود در مدرسه، پروژه‌ها و کارهای شخصی خود را انجام می‌دهد. این پروژه‌ها، پروژه‌هایی هستند که به انتخاب خود دانشآموز و در فضای موضوعات درسی کلاسها و موضوعات مورد علاقه دانشآموز تعریف شده‌اند.
فعالیت در گروههای تخصصی: دانش‌آموزن گروههای تخصصی و فعالیتهای علمی – آموزشی (نظیر گروههای ستاره‌شناسی و نجوم و روزنامه نگاری) را با فضا سازی و راهنمائی مربیان تشکیل می‌دهند و در آنها فعالیت میکنند. فعالیت در این گروهها به عنوان برنامه درسی و فعالیت اصلی مدرسه و جزو فرایند یادگیری محسوب میشود؛ نه به شکل یک فعالیت فوق برنامه که در مدارس معمول است. بدین ترتیب، دانشآموز بخشی از وقت خود در مدرسه را به فعالیت در این گروهها صرف می‌کند.
ایفای نقش اجتماعی: بخشی از امور مدرسه به انتخاب و اختیار خود دانش‌آموزن، به آنها واگذار میشود؛ و آنها خود را به عنوان عضوی از جامعه مدرسه تلقی میکنند. ضمن آنکه مدرسه سعی می‌کند با ایجاد سازوکارهای مناسب، امکان تعامل مفید و موثر دانش‌آموزن با جامعه بیرونی را نیز فراهم کرده، و آنها بتوانند در تعامل با جامعه نیز نقش داشته باشند (مثلا از طریق ارائه خدمات مشخصی به جامعه بیرون مدرسه).
تولید کننده به جای مصرف کننده: دانشآموز در مدرسه حکمت بیش از آنکه مصرف کننده کتابها و منابع و مفاد از پیش تعیین شده باشد، در فرایند تولید و اکتشاف درگیر میشود. به جای آنکه یک کتاب را به او ارائه کنیم و از او بخواهیم که در نقشی منفعل، آن کتاب را مطالعه و یادبگیرد، او را درگیر موضوعی می‌کنیم که خود به آن علاقه دارد، و با جستجو در منابع اطلاعاتی در دسترس، اطلاعاتی را در مورد آن موضوع یافته، و گزارش مستندی را در مورد آن تولید می‌کند.
بدین ترتیب، دانش‌آموزن به انجام خودجوش فعالیتها در مدرسه ترغیب می‌شوند، و فضایی برای عملکرد فعال آنها در فرایند یادگیری فراهم میشود.
محیط غنی از منابع و شرایط فعالیت
در مدرسه حکمت محیطی غنی از منابع چندرسانه‌ای در دسترس دانشآموزان قرار گرفته است. این منابع شامل:
چند هزار ساعت فیلم علمی،
چند صد تا چند هزار جلد کتاب و مجله،
چند میلیون قطعه تصویر،
چندین هزار قطعه صوتی،
چندین هزار فایل متنی،
چندین هزار صفحه وبی بارگیری شده در محیط شبکه داخلی مدرسه،
قرار گرفتن دانشآموز در چنین محیط غنی‌ای، حتی اگر دانشآموز در هیچ کلاسی شرکت نکند، خود زمینه رشد و فعال شدن دانشآموز را فراهم می‌کند.
میشود. این منابع از طریق ساختارهای راهنما (گراف موضوعات آموزشی) به سادگی بر روی رایانه شخصی دانشآموز یا کتابخانه مدرسه (که در کلاسها، سالن و راهروها در دسترس و در معرض دید دانشآموزان قرار دارد)، برای او قابل دستیابی است. این منابع توسط گروهی از همکاران مدرسه و نیز دانشآموزان، دائما در حال تکامل از طریق جستجو و یافتن، خرید، جمع‌آوری، طبقه‌بندی، سازماندهی و شاخص‌بندی است.
همچنین دانشآموزان در محیط رایانه خود، به سادگی میتوانند با اینترنت ارتباط برقرار نمایند. با توجه به نا‌امنی و نامطلوب بودن بسیاری از نقاط در اینترنت، دستیابی دانشآموزان فقط به سایتهائی انجام میشود که توسط مربیان مدرسه مشاهده شده و برای دانشآموزان قابل استفاده و مناسب تشخیص داده شود. آدرس این سایتها که تعداد آنها نیز کم نیست و به چند هزار سایت علمی – آموزشی بالغ میشود، بصورت موضوع‌بندی شده شده در اختیار دانشآموزان قرار میگیرد. ضمن آنکه دانشآموزان از طریق ابزارهای جستجوی ویژه‌ای که در اختیار آنها قرار داده میشود، میتوانند در محتوای این سایتها جستجو نمایند. همچنین در موارد ضروری، جستجو در سایر نقاط اینترنت نیز با یاری مستقیم مربی امکان‌پذیر است. بدین ترتیب امکان دسترسی امن، کارآمد و مدیریت شده دانشآموزان به اینترنت فراهم شده است.
همچنین آزمایشگاه و کارگاه مدرسه دائما باز بوده و هر لحظه دانشآموزان تمایل داشته باشند، با نظارت مربی میتوانند از امکانات آن استفاده، و مستقلا به آزمایش و انجام فعالیت علمی و عملی بپردازند. تلاش بر آن است که طیف وسیعی از ابزار و لوازم کار و آزمایش در محیط آزمایشگاه و کارگاه مدرسه فراهم باشد.
فضای محیطی نیز مملو از پوسترها و تابلوهای آیات قرآن و اسماء کریمه الهی است؛ که آموزندگی فراوانی را، به صورت مشاهده و ارتباط غیر مستقیم در بر دارد. هر یک از تابلوها و پوسترها به صورت دانسته، هدفمند و برنامه ریزی شده در جای مناسب خود قرار میگیرد. هر یک از این پوسترها و تابلوها با هدف گیری یکی از ابعاد شخصیتی و خصوصیات کمال انسانی و الهی، زمینه غیر مستقیم توجه دانشآموز به موضوع مربوطه و تحقق آن هدف را فراهم می‌کند. ضمن آنکه در تابلوهای آیات و اسماء الهی، ترجمه آنها با زبان روان برای دانشآموزان نوشته شده است؛ معلمین و مربیان مدرسه سعی میکنند تا در فعالیتهای جاری و آموزشی مدرسه، متناسب با شرایط، ارتباط ذهنی لازم با مفاهیم مندرج در تابلوها را، با اشاره و ذکر توضیحات در وقت مناسب، فراهم آورند. بسیاری از تابلوها و پوسترها در طول زمان تغییر کرده، تا ضمن ایجاد حس تازگی دائمی، زمینه درگیر شدن بصری و ذهنی دانشآموز با مفاهیم و موضوعات بیشتر را در طول زمان فراهم کند.
همچنین فضای عمومی مدرسه، محیطی سرشار از درگیری در مسائل مختلف علمی، عملی و مذهبی را در بر دارد. کلاسها و کارگروههای دانش‌آموزی متعدد (نظیر روزنامه نگاری و نجوم)، واگذاری کارهای مدرسه به دانشآموزان (در مواردی نظیر باغبانی، چایخانه، فروشگاه، کتابخانه)، تعریف پروژه‌های دانشآموزان و ارائه نتایج آن برای سایر دانشآموزان توسط خود دانشآموزان، تعامل با فضاهای مفید و فعال بیرونی نظیر موزه‌های علمی، مسابقات علمی، جشنواره‌ها و کنفرانسهای علمی دانش‌آموزی و نظایر آن، بر غنای این محیط می‌افزاید.
یادگیری در فضای کاربرد و موضوعات عملیاتی
هدف از یادگیری، درک، تغییر رفتار و توان بکارگرفتن یافته‌ها، و نه تنها حفظ کردن آنها است. این هدف زمانی بهتر محقق میشود که فراگیری در شرایطی نزدیکتر به شرایط واقعی کاربرد صورت گیرد.
شخص در شرایط واقعی با مسایلی مواجه است که در آن ابعادی از دین و مفاهیم تبیین شده در قرآن، ریاضیات، علوم، تعلیمات اجتماعی، ادبیات و هنر به صورت یکپارچه نهفته است. مثلا وقتی شخص در محیط واقعی در یک کسب و کار خاص نظیر مغازه‌داری قرار میگیرد، نکاتی که دین در مورد کسب و سلامت آن بیان کرده است، آیات مرتبط (نظیر “وای بر کم فروشان” ، “پیمانه را کامل بدهید” و “با مردم با خوش‌رویی صحبت کنید”)، ریاضیات حساب و کتاب کسب، اطلاعاتی در مورد فساد کالا و محصولات در جایگاه درس علوم، روابط عمومی و تعاملات اجتماعی در فروش، مسایل کسب و کار و حکمتهای آن که در متون ادبی مرتبط وجود دارد، همه و همه در مورد مسئله کسب و کار مغازه‌داری به صورت یکپارچه مطرح است.
موضوعاتی که دانشآموز در مدرسه حکمت یاد میگیرد، موضوعاتی واقعی است، که جایگاه آنها، کاربرد آنها، رابطه آنها با موضوعات دیگری که او می‌شناسد، و نیاز به آنها برای او، کاملا ملموس است.
نه موضوعات انتزاعی‌ای که چون در سرفصل کتابهای درسی جای گرفته‌اند، مجبور به یادگرفتن آنها است.
تجزیه و انتزاعی کردن مباحث در دروسی چون ریاضی، علوم و ادبیات، باعث میشود شخص این مباحث را یاد بگیرد، اما از کاربرد آنها ناتوان باشد. اما در صورتی که مفاد آموزشی در شرایط ملموس و نزدیکتر به محیط واقعی، به صورت توام به زمینه‌های مختلف بپردازد، دانش‌آموزن هم با تک تک موضوعات و مباحث حوزه‌ها آشنا می‌شوند، و هم ترکیب و جوهره یکپارچه پدیده‌ها و تعامل بین آنها را در می‌یابند. به عبارت دیگر، علاوه بر علم و دانش، نوعی از بصیرت در این جا به دانشآموز منتقل میشود.
دبستان حکمت مبتنی بر همین رویکرد، برنامه درسی متفاوتی را نسبت به مدارس معمول، اتخاذ می‌کند. در برنامه درسی مدرسه حکمت، موضوعات و عناوین دروس و جلسات، عمدتا موضوعاتی هستند که به شرایط کاربردی نزدیک‌ترند. در اینجا سخنی از دروس ریاضی و علوم نیست. بلکه “کسب و کار”، “سیر و سفر”، “طراحی و سازه‌ها”، “حکایات”، “خلقت و طبیعت”، “عکاسی” و “روزنامه نگاری” نمونه عناوین دروس و جلسات درس در مدرسه هستند. در هر یک از دروس (که ما آن را دروس ترکیبی یا دروس عملیاتی می‌نامیم)، موضوع کاملا ملموس و قابل درک برای سن کودکان مطرح شده، و در خلال آن، مباحث دروس رسمی ریاضیات، علوم، دین، قرآن، ادبیات و نظایر آن مطرح میشود. در ارائه دروس ترکیبی نیز ضمن درگیر کردن کاربردی و عملیاتی در انجام خود کارها (نظیر خرید و فروش در کسب و کار)، و مباحثه و گفتگو، از منابع و متون اصیل مانند قرآن، گلستان سعدی، مثنوی به نثر، شاهنامه، کتب علمی مرجع و نیز فیلمهای مستند، علمی و آموزشی استفاده میشود، و بدین ترتیب محتوای آموزشی متنوعی برای دانشآموزان فراهم میشود.
مثلا در درس کسب و کار، مباحث مطرح شده فوق از دروس ریاضی گرفته تا درس ادبیات، ارائه و مورد بحث و تعلیم قرار میگیرد. مثلا معلم در فرصت درس کسب و کار، بخشی از تعلیمات درس ریاضیات را به دانش‌آموزن منتقل می‌کند. بدین ترتیب دانشآموز مثلا مبحث تقسیم را در شرایطی یاد میگیرد که به کاربرد آن نیاز دارد، و شرایط کاربرد آن را کاملا حس می‌کند. در این میان کتاب درسی دروس رسمی در قفسه دانش‌آموزن قرار دارد، و معلم بر حسب ضرورت آن را به کار میگیرد. مثلا در همان کلاس درس کسب و کار، در مبحث تقسیم، معلم پس از طرح مباحث مربوطه، از دانش‌آموزن می‌خواهد که برخی از تمرینهای موجود در کتاب درسی ریاضیات را حل کنند.
نکته مهمی که در اینجا مطرح است، پوشش کامل تمام مباحث دروس رسمی (ریاضیات، علوم و …) در دروس ترکیبی است. به عبارت دیگر اغلب مباحث دروس رسمی، قابل گنجایش در دروس ترکیبی است. معلم با یاری گرفتن از ابزارهای رایانه‌ای، پوشش تمام مباحث ضروری در دروس رسمی را کنترل می‌کند، و آگاه است که مثلا چقدر از مباحث درس ریاضیات امسال دانش‌آموزن را به آنها انتقال و با آنها تمرین کرده است.
در صورتی که معلم احساس کند که بخشی از مباحث دروس رسمی، به اندازه کافی در دروس ترکیبی با دانش‌آموزن تمرین نشده است، مستقیما جلساتی را به بخشهای مذکور از دروس رسمی مربوطه اختصاص داده، و از روی کتاب درسی آن مباحث را ارائه و تمرین میکنند. بدین ترتیب هیچ نقطه‌ای از کتابهای درسی رسمی باقی نخواهد ماند که در کلاس مورد پوشش قرار نگرفته باشد.
مزیت این روش اولا در آن است که دانشآموز با کیفیت بسیار بهتری موضوعات دروس رسمی را دریافت می‌کند. ثانیا توانایی بیشتری در کاربرد آن خواهد داشت؛ و مهارتهای کاربرد آن موضوع را نیز فرا میگیرد. ثالثا دانشآموز تلاش و زحمت کمتری را برای قرار گرفتن در فضای مبحث درس رسمی مربوطه و درک آن می‌کشد، و به همین دلیل موضوع را در زمان کوتاه‌تری فرا میگیرد. و رابعا علاوه بر موضوعات کتابهای درسی، موضوعات متعدد دیگری را نیز در همان مدت کلاس فرامی‌گیرد؛ و نسبت یادگرفته‌هایش در همان مدت محدود، گاه تا چند برابر روش کلاس رسمی است.
البته نوع فعالیتهای دانشآموز و نوع تمرین و کارهای دانشآموز در اینجا کاملا از روش رسمی متداول متفاوت خواهد بود. مثلا درصد زیادی از تمرین ریاضیات دانشآموز در عملیات واقعی کلاس درس و کارهایی که به او واگذار میشود، انجام میشود. همچنین به صورت معمول در این مدرسه نیازی به نوشتن دیکته وجود ندارد؛ بلکه دانش‌آموزن دیکته لغات را در نوشتن گزارشها و متون متعدد، تجربه میکنند. و این نکته با در نظر گرفتن اینکه در این مدرسه حجم تولید مستندات دانشآموز، بسیار زیاد خواهد بود؛ معنادار خواهد بود.
دانشآموز بر خلاف روش سنتی، که رونویسی از دروس و دیکته نویسی و حل مسایل کتاب (و احیانا رونویسی صورت مسایل) تنها تولیدات او بوده‌اند، در مدرسه حکمت با حجم وسیعی از انشاء‌نویسی، گزارش نویسی، جمع‌آوری مطالب، روزنامه نگاری، و نظایر آن مواجه است. تنوع این نوشته‌ها بر خلاف روش سنتی بسیار زیاد است. و انتظار آن است که دانشآموز به دلیل این تنوع، و اینکه خود موضوعات مربوطه را برای نوشتن انتخاب می‌کند، در عین اینکه حجم بیشتری از نوشتن را نسبت به روش سنتی، تجربه می‌کند؛ خستگی کمتری را برای برخورد با متون تکراری دروس رسمی و رونویسی آن احساس خواهد کرد.
ضمن آنکه در این روش، دانشآموز با درگیر شدن در مسایل کاربردی و بررسی ابعاد آن، به تعقل و تفکر ترغیب شده، و حفظ کردن طوطی‌وار، جای خود را به درک مسایل خواهد داد. مدرسه حکمت جایی است که دانشآموز تعقل و تفکر خود را عملا ارزشمند خواهد یافت، و محیط و سازوکار آموزشی مدرسه این ارج گذاری را عملا به او نشان می‌دهد.
ضمن آنکه مدرسه حکمت در قالب ارائه دروس ترکیبی ملموس و نزدیک به کاربرد، محیطی مناسب را برای تربیت مهارتهای مختلف فکری، عملیاتی، رفتاری و تعقل، در کنار تعلیم دانش، فراهم کرده، و سازوکارهای مناسب برای تربیت این مهارتها را ایجاد می‌کند. بدین صورت با برقراری تعادل مناسب بین مباحث نظری و مباحث کاربردی، به شکلی که مباحث نظری قابلیت پشتیبانی کاملا مشخصی از مباحث کاربردی داشته باشد؛ دانش‌آموزن را به سوی روشهای تفکر، تصمیم‌گیری، مدیریت و برنامه‌ریزی کارهای خود، اخلاق شایسته، فنون تعاملات اجتماعی، فن بیان، فن نگارش و هنر گرفته تا بکارگیری ماهرانه ابزارها و فناوریها، هدایت می‌کند.
تعقل و تفکر محوری، به جای حافظه محوری
رسم آموزش و پرورش سنتی بر آن بوده که آنچه را باید دانشآموز یادبگیرد، مستقیما به او ارائه میشود. ارزیابی آموخته‌ها پس از این ارائه، و بازخورد پس از آن نیز بر همین اساس صورت میگیرد. این ارائه، و این ارزیابی، مستقیما دانشآموز را به حفظ کردن آنچه به او ارائه میشود، سوق می‌دهد. ضمن آنکه این سوق دادن به حفظ کردن، قدرت یافتن یافته‌های جدید را در دانشآموز ضعیف کرده، و او همواره به انتظار آن است که آنچه او احتیاج دارد، به صورت آماده برای یادگرفتن (حفظ کردن) او، به او ارائه شود. ارائه تمام مفاد درسی در کتابهای درسی، محدود بودن ارزش‌یابی‌ها به محتوای کتاب درسی، حجم کتابهای درسی و عدم فرصت برای ارائه مباحث غیر کتاب درسی در کلاس، عدم دسترسی به منابع غیر درسی، بی اعتنائی ارزشیابی به دانسته‌های خارج از کتاب درسی دانشآموز، همه و همه دانشآموز را به سرازیری حفظ و دورشدن از قله تعقل، تفکر، و اکتشاف و جستجو سوق می‌دهند.
ما تلاش می‌کنیم به جای دادن ماهی به دانشآموز، فن ماهیگیری را به او بیاموزیم!
بر خلاف این رسم نادرست، مدرسه حکمت تلاش می‌کند قدرت تعقل و تفکر را به دانشآموزان بازگرداند. برای تحقق این مهم، چند اقدام اساسی در دستور کار برنامه‌درسی مدرسه قرار دارد:
کلاسها از حالت سخنرانی خارج، و شکل مباحثه به خود میگیرد. مربی یا معلم به جای طرح موضوعاتی که بچه‌ها باید یاد بگیرند، تنها مقدماتی را فراهم می‌کند تا سئوالی در ذهن دانشآموزان شکل بگیرد؛ سپس دانشآموزان را برای پاسخ به این سئوال تحریک می‌کند، و آنها را در جستجو و یافتن پاسخ راهنمائی می‌کند (رویکرد مسئله محور). این جستجو و یافتن پاسخ یا به شکل مباحثه در کلاس و طرح دیدگاههای دانشآموزان در یک بارش فکری، و انسجام دادن انجام میشود؛ و یا به صورت کنکاش دانشآموز در متون و منابع در دسترس، و ارائه پاسخ آن در کلاس به صورت گزارش یا بحث مجدد صورت میگیرد.
مربی در فرایند کلاس درس، دانشآموز را به تعریف و انجام پروژه‌های اکتشافی ساده و قابل هضم و انجام برای او ترغیب می‌کند. در این پروژه‌ها دانشآموز تلاش مشخصی را برای دستیابی به اطلاعاتی در زمینه خاصی انجام می‌دهد. بخشی از این پروژه‌ها به شکل گردآوری اطلاعات (نظیر گردآوری تصاویر و توضیحاتی درباره گربه‌سانان) انجام میشود؛ بخش دیگر به ساختن یک محصول (نظیر تدوین یک فرهنگنامه تصویری معرفی انواع حیوانات، یا ساختن یک ابزاری خاص برای باغبانی)، و بخش دیگری نیز شامل پروژه‌هائی میشود که آزمایش و تشخیص وضعیت یک پدیده در آن صورت میگیرد (نظیر پرورش رشد دانه لوبیا و مشاهده اثر شدت نور در میزان رشد آن). ممکن است در برخی از پروژه‌ها نیز، دانشآموزان به ارائه یک نظر (نظریه) و بررسی آن، (در سطح دانش خود) مبادرت کنند (مثلا بررسی دلیل خشک شدن یک گیاه خاص در باغچه). تمام پروژه‌ها، با نظارت و راهنمائی مرحله به مرحله مربی انجام میشود.
مدرسه محیطی غنی از منابع را در دسترس دانشآموزان قرار می‌دهد. این منابع به سادگی برای او قابل دستیابی است. همچنین آزمایشگاه و کارگاه مدرسه بصورتی در دسترس، و محیط عمومی فعال و غنی مدرسه، شرایط فعالیت خودجوش و جستجوگرانه دانشآموزان را فراهم می‌کند. دانشآموز پاسخ بسیاری از سئوالات خود را نه توسط مربی و معلمین خود، بلکه توسط این منابع می‌یابد، و به جستجو و یافتن پاسخ توسط این منابع عادت می‌کند.
رویکرد مدرسه حکمت آن است که دانشآموزان در فرایند تعلیم و تربیت، بیش از آنکه مصرف کننده متون آماده و محتوای ارائه شده توسط مربی باشند، خود در فرایند تولید محتوی مشارکت داشته، و یادگیری طی تولید صورت بگیرد. بدین ترتیب آنها علاوه بر یادگرفتن موضوع، فلسفه و دلایل آن را نیز یافته، روحیه جستجو‌گری و تولید‌کنندگی نیز در او تقویت شده، فنون اکتشاف و تولید را نیز می‌آموزد.
نرم‌افزار مدیریت آموزشی، تمام دستیابی‌های دانشآموز به منابع الکترونیک را به صورت خودکار ثبت می‌کند، و در معرض دید مربی قرار می‌دهد. مربی از این طریق از علاقه‌ها، استعدادها، مسیر یادگیری، و دانسته‌های دانشآموز با خبر میشود؛ و او را در موارد لازم یاری و راهنمائی می‌کند.
ارزشیابی عملکرد دانشآموز مستقیما توسط مربی، با رویکرد توصیفی، و با برخورد مستقیم تدریجی در کلاس، و نیز با استفاده از گزارشهای نرم‌افزار مدیریت آموزشی از عملکرد دانشآموز، صورت میگیرد. این ارزشیابی بر کل یافته‌ها و تلاش و رشد دانشآموز انجام شده، و به ارزشیابی موضوعات کتابهای درسی محدود نمی‌شود. بدین ترتیب یافته‌های بیرون کتاب درسی دانشآموز نیز ارج گذاشته شده، و دانشآموز به یافتن دانسته‌های جدید چه در درون و چه بیرون محدوده کتابهای درسی ترغیب میشود.
حجم کلاسها و زمانی را که دانشآموز در جلسات کلاس درس صرف می‌کند، حداکثر ۴۰% از زمان الزامی حضور او در مدرسه را تشکیل می‌دهد. بنابراین دانشآموز زمان کافی برای تعمق، تفکر، جستجو، اکتشاف، و انتخاب مسیر یادگیری خود را در قالب انجام پروژه‌های خود دارد. ضمن آنکه در زمانهای جنبی حضور در مدرسه و تقریبا تمام مدت تابستان، کلاسهای رسمی تشکیل نشده، و دانشآموز فرصت بیشتری را برای اکتشاف و انجام پروژه‌های خود خواهد داشت.
تلاش برای ارتقاء ذوق هنری
هنر بعدی از ابعاد کمالی انسان در انجام فعالیتها و رفتارهای اواست. همانگونه که یک انسان به بصیرت، حکمت و معرفت دست می‌یابد و آنها را در تمام ابعاد و رفتارها و شئون زندگی خود بکار می‌برد، هنر نیز یکی از ملزومات کمالی انسان، برای تعالی رفتارها و اعمال او است. هنر محدود به یک رشته خاص موسوم به رشته‌های هنری (نظیر خطاطی و نقاشی) نمی‌شود. هنر یک ذوق و جوهره‌ای است که انسان در هر کاری آنرا برای تحقق و تجلی جمال الهی و زیبائی بروز می‌دهد. یک هنرمند نه تنها خط و نقاشی خود را با این جوهره و ذوق متجلی می‌کند، بلکه در تمام اعمال خود آن را به جریان می‌اندازد. کتابی که هنرمندانه نوشته میشود، تجارتی که هنرمندانه سامان می‌یابد، تعامل و روابط اجتماعی که هنرمندانه شکل میگیرد، باغبانی‌ای که هنرمندانه انجام میشود، ابزاری که هنرمندانه ساخته میشود، همه نمونه‌هائی از تجلی و سیلان جوهره هنر در اعمال انسان است.
مدرسه حکمت با نگاهی متفاوت به فعالیتهای آموزشی و برنامه‌درسی، تلاش می‌کند شکل‌گیری این جوهر و ذوق هنری در دانشآموزان را تمهید و ترغیب نماید. این مهم از چند طریق انجام میشود.
اول: با تنوع منابع و محیط غنی شده‌ای که در اختیار دانشآموز قرار میگیرد، امکان مشاهده کارهای هنرمندانه و مقایسه آن با کارهای غیر هنرمندانه برای دانشآموز فراهم میشود.
دوم: با فراهم کردن شرایط نقد و بحث در جلسات و برنامه‌های مختلف، فن مشاهده، دقت و نگاه هنرمندانه، و زیبائی‌شناسانه را ایجاد می‌کند.
سوم: با ایجاد کردن فضای تعامل با هنرمندان و حضور هنرمندان و متخصصین در زمینه‌های مختلف نظیر فنی و ادبی، امکان ارتباط برای انتقال ذوق هنری فراهم میشود.
چهارم: برای شکل‌گیری ذوق و جوهره هنری، محیط، ابزارها و امکان تلاش در زمینه‌های مورد علاقه برای دانشآموز فراهم میشود.
پنجم: در محیطی بدون تنش و فشارهای زائد، به او فرصت داده میشود تا این جوهره هنرمندانه را شکل داده و بروز دهد.
استفاده از شیوههای نوین یادگیری و تدریس
در برنامه درسی دبستان حکمت، از شیوههای نوین یادگیری و تدریس در قالب یک ترکیببندی مفهومی و منسجم استفاده میشود. محورهای اصلی این رویکرد، الگوها و روشهای اصلی به اجمال عبارتند از:
ترکیب‌گرا (تلفیق)
- حل مسئله
- یادگیری پروژه محور
- یادگیری اجتماعی
- یادگیری تعاملی
- رشد عقلی و شناخت
- آموختن ارزیابی و کنترل خود
- ارزشیابی توصیفی، خود ارزیابی و ارزشیابی چند بعدی
در دبستان حکمت، ارزشیابی از دانشآموزان به صورت کیفی و توصیفی صورت میگیرد.
روش رایج فاصله‌ای (نمره ۲۰-۰)، مشکلات عدیده‌ای را در ایجاد فشار روانی، اضطراب دانش‌آموزن، مقایسه شدن دانش‌آموزن با یکدیگر به جای توجه به خود دانشآموز، رواج حافظه محوری به جای تعقل و تفکر، رواج فرهنگ بیست‌گرایی، نمره گرایی و مدرک گرایی به جای افزایش توان واقعی، در بر داشته است.
ارزشیابی در مدرسه حکمت فیلتر و مانعی برای حرکت دانش آموز نیست. بلکه چراغی برای او در مشاهده مسیر گذشته، حال و آینده است.
دو نگاه متفاوت به ارزشیابی تحصیلی کلاسی وجود دارد. یک نگاه بر ارزشیابی “از نتایج یادگیری دانشآموزان” تکیه می‌کند، و دیگری ارزشیابی را “برای بهبود یادگیری دانشآموزان” تلقی می‌کند. در نگاه دوم، ارزشیابی و یاددهی یادگیری، جریان‌های جدا از هم نیستند. مبتنی بر همین دیدگاه، ارزشیابی توصیفی به جای تمرکز بر نقطه پایانی فرایند یاددهی و یادگیری (امتحان)، در طی فرایند یاددهی و یادگیری، مربی و دانشآموز را همراهی کرده، و بتدریج ترسیمی از وضعیت کلی و خصوصیات دانشآموز را به خود او و مربی ارائه نموده، و آنها را در ادامه مسیر و اقدامات بعدی یاری می‌کند. بدین ترتیب ارزشیابی در کلاس از شکل دادرسی و دادگاهی و تنبیهی خارج شده، به صورت تنظیمی و سازمان دهنده در می‌آید.
همچنین در این روش مقیاس ترتیبی (مانند در حد انتظار، نزدیک به انتظار و نیازمند تلاش بیشتر) جایگزین نمره میشود. و از سوی دیگر سازوکارها و ابزارهای مناسبی برای جمع‌آوری اطلاعات مفید و موثر در مورد وضعیت دانشآموز و مسیر حرکت او بکار گرفته میشود. ساختار کارنامه نیز به صورت گزارش پیشرفت دانشآموز از ابعاد مختلف شخصیتی، عاطفی، مهارتی و دانش درآمده، و او را با خود او مقایسه می‌کند، نه با دانش‌آموزن دیگر.
از سوی دیگر، در ارزشیابی دانشآموزان در مدرسه حکمت، تلاش بر آن است که نقش خود دانشآموز به عنوان شخص ارزیابی کننده، بیش از مربی باشد. اگر قرار است که ارزشیابی دانشآموز را در ادامه مسیر یاری و راهنمائی کند، خود او بهتر از هر کس دیگری می‌تواند سکان این ارزشیابی را بر دست بگیرد. با تغییر کردن جایگاه ارزشیابی از شکل فیلتر و مانع، به چراغ راهنما در مسیر، و از بین رفتن ابعاد تنش‌زا و ایجاد کننده فشار به دانشآموز در ارزشیابی، دانش آموز یاد میگیرد چگونه از ارزشیابی به عنوان کمکی برای حرکت خود انتخاب کرده، و به آن به چشم یک ابزار راهنما، و نه یک تهدید نگاه کند. بر این اساس دانشآموز اولین کسی خواهد بود که در هر مورد خود را مورد ارزشیابی قرار می‌دهد، و از مشاهده نتایج آن واهمه نخواهد داشت. به عبارت دیگر نقش مربی در ارزشیابی در سطح دوم و پس از نقش دانشآموز قرار میگیرد. در فرایند آموزش در هر گام، با یاری و راهنمائی سیستم نرم‌افزاری مدیریت آموزشی، دانشآموز خود را ارزشیابی می‌کند. بازخورد این ارزشیابی بصورت مستقیم در اختیار خود دانش آموز قرار میگیرد، تا او عملکرد خود را تنظیم و اصلاح نماید. در مرحله بعدی نتایج این ارزشیابی خود دانشآموز به مربی منتقل، و مربی ضمن ارزشیابی مستقل خود، راهنمائی‌های لازم به دانش آموز را انجام می‌دهد.
مبتنی بر این روش، ارتقاء دانشآموز به کلاس بالاتر نیز بر اساس شرایط سنی، و نیز تشخیص معلم صورت میگیرد.
مربی در نقش همراه
بر خلاف مدارس معمول که دانشآموز در هر پایه یک معلم داشته و در پایه بعدی معلم دیگری امور تعلیم او را بر عهده میگیرد، در مدرسه حکمت دانشآموز در محل فیزیکی مشخص یک کلاس، با یک مربی مسیر یادگیری را طی چند سال دنبال می‌کند، و مربی او در سال بعدی نیز همان مربی قبلی خواهد بود. این روش، امکان شناخت بهتر خصوصیات دانشآموز و نیازمندیهای او را فراهم می‌آورد، و برنامه‌ریزی پیوسته‌ای را برای او طی چند سال امکان‌پذیر می‌سازد. ضمن اینکه مربی با تعامل بهتر با خانه و خانواده دانشآموز، و مسایل او در بیرون مدرسه، شناخت بهتری از ابعاد و رفتار دانشآموز، علایق و استعدادهای او، و توانمندیها و ضعفهای او، پیدا می‌کند؛ و امکان بهتری را برای راهنمایی و یاری به او در رفع مشکلات تربیتی و آموزشی خواهد داشت. مربی از این منظر پژوهشگری است که موضوع پژوهش او دانشآموز او، خصوصیاتش، و چگونگی تعلیم و تربیت بهتر اوست.
دانش آموزان و مربیان، محصولات و کارکنان یک خط تولید اتومبیل نیستند؛ که هر مربی مانند کارگر خط تولید، قطعه‌ای از تعلیم را روی این اتومبیل عبور کننده ببندد و آن را برای کارگر (مربی) بعدی رها کند.
مربی با آشنائی با شخصیت و خصوصیات دانشآموز، به موازات حرکت او حرکت کرده و در طول زمان او را در بارور کردن استعدادهایش همراهی می کند.
علاوه بر مربی، در مدرسه حکمت معلمینی حضور دارند که ارائه برخی از دروس و مباحث و انجام برخی از امور آموزشی را در مدرسه بر عهده دارند. ضمن آنکه یک مربی خود نقش معلمی را نیز ایفا می‌کند. فعالیت تربیتی و تعلیمی یک معلم در مورد یک دانشآموز مشخص، با هماهنگی و نظارت کامل مربی آن دانشآموز انجام میشود؛ و مربی در مورد کلیه فعالیتهای تربیتی و تعلیمی دانشآموز خود در تمام کلاسها و برنامه‌های آموزشی مدرسه، ناظر، مسئول و پیگیر است.
ضمن آنکه در مدرسه حکمت، مربی و معلم مجری فرامین مجموعه آموزشی و محور کلاس درس نیستند، بلکه بعنوان یک راهنما نقش جدی در تولید و ارائه محصولات آموزشی، برنامه‌ریزی آموزشی و طراحی شیوههای آموزشی دارد.
آموزش زبان انگلیسی با رویکرد ترکیبی
در قالب رویکرد مطرح شده، آموزشهائی نظیر آموزش زبان انگلیسی نیز به صورت ترکیبی انجام میشود. بخشی از کلیه دروس با زبان انگلیسی به دانش‌آموزن ارائه شده و دانش‌آموزن نیز در بخشهایی از تمام کلاسهای درس خود، ترغیب به صحبت به زبان انگلیسی یا استفاده از منابع انگلیسی میشود. به همین دلیل بخشی از منابع متنی و فیلمهای علمی در دسترس دانش‌آموزن، به زبان انگلیسی قرار دارد. درگیر کردن دانشآموز در فرایند یادگیری زبان انگلیسی در این رویکرد در چند گام بصورت تدریجی صورت میگیرد. گام اول، ترس زدائی است. در این گام تلاش بر آن است که دانشآموز از اینکه کسی با او به زبان انگلیسی صحبت کند یا متون و منابع آموزشی در کلاس به زبان انگلیسی ارائه شوند، واهمه نخواهد داشت؛ حتی اگر خود او توان مشارکت در مکالمه یا استفاده از منابع را نداشته باشد. درگام بعدی دانشآموز بتدریج با حروف و واژه‌ها آشنا شده، و بتدریج در برخی از مکالمات کوتاه و مختصر مشارکت کرده، یا از ابزارهای نرم‌افزاری دارای واژه‌های انگلیسی استفاده می‌کند. در گام بعدی ضمن درگیر کردن دانشآموز در یادگیری قاعده‌مند زبان انگلیسی در جلسات جداگانه، او به مشارکت بیشتر در مکالمه و نگارش زبان انگلیسی و استفاده از منابع به زبان انگلیسی ترغیب میشود.
ورزش و مهارتهای ورزشی
برنامه ورزشی دانشآموزان به نحوی در نظر گرفته شده که هر روز یک فعالیت ورزشی در دستور کار قرار داشته باشد (در ساعت ۱۵ الی ۱۷). این برنامه‌های ورزشی در محیطهای تخصصی مناسب، با نظارت مربیان تخصصی مربوطه صورت میگیرد. حداقل یک روز در هفته به ورزش شنا اختصاص داده شده است. همچنین یک روز در هفته به فوتبال ساحلی، در شنهای کنار ساحل دریا اختصاص داده میشود. سایر ورزشهای مناسب شرایط و سن دانشآموزان نظیر ژیمناستیک، تنیس روی میز، و ورزشهای رزمی سبک، احتمالا در نظر گرفته شده و امکان شرکت دانشآموزان در آنها فراهم میشود. ضمن آنکه ورزش پیاده‌روی و کوهنوردی، در قالب برنامه‌های ورزشی – علمی – تفریحی روزهای پنجشنبه، به صورت منظم (بطور متوسط ۳ هفته در میان در فصول مناسب) در دستور کار قرار دارد. دانشآموزان حداقل باید در هفته در یکی از برنامه‌های ورزشی شرکت کنند. ضمن آنکه یادگیری شنا، در حد مقدماتی آن الزامی است.
اردوها و گردشهای علمی – تفریحی
بسیار سفر باید تا پخته شود خامی!
بچه‌ها باید از چهار دیواری مدرسه بیرون بروند، تا بسیاری از آنچه را که در این چهاردیواری نمی توان آموخت، بیاموزند.
هر هفته در میان یک اردو، بازدید یا گردش علمی و تفریحی، در برنامه درسی مدرسه حکمت قرار دارد. این برنامه به صورت معمول در روزهای پنجشنبه تنظیم شده، اما در برخی از موارد در روزهای جمعه یا روزهای دیگر هفته نیز ممکن است برگزار شود. دانش‌آموزن تمام کلاسها و خانواده‌های آنها میتوانند در این برنامه‌ها شرکت کنند.
ساعات حضور دانش‌آموزن در دبستان حکمت و رفت و آمد
حضور دانش‌آموزن همه روزه به جز جمعهها میتوانند از ساعت ۷ صبح الی ۱۹ در محل مدرسه به فعالیت و انجام کارها و پروژه‌های خود بپردازند. حضور ساعت ۸ صبح الی ۳ بعد از ظهر روزهای شنبه تا چهارشنبه، الزامی است. ساعات حضور الزامی برای دانش‌آموزن کلاس اول در سه ماه ابتدای سال تحصیلی، تا ساعت ۱۲ خواهد بود. برای دانش‌آموزن دارای شرایط خاص (نظیر دانش‌آموزن دارای معلولیتهای جسمی) نیز محدوده زمانی الزامی، مناسب شرایط آنها خواهد بود. فعالیتهای ورزشی دانشآموزان نیز از ساعت ۱۵ الی ۱۷ انجام میشود. دبستان حکمت در تمام طول سال دایر است، و محدوده سال تحصیلی در این دبستان به ۹ ماه رسمی سال تحصیلی محدود نیست. البته حضور در سه ماه تابستان برای دانشآموز الزامی نیست.
سرویس رفت و آمد، هر روز صبح به سمت مدرسه، ساعت ۱۵ به محل سالن ورزشی یا منزل، و ساعت ۱۷ به سمت منزل خدمت‌رسانی می‌کند. در صورتی که برنامه حضور دانشآموز در یک روز متفاوت از این باشد، رفت و آمد توسط یا با هماهنگی خانواده محترم انجام میشود. در صورتی که دانشآموز از دوچرخه برای حضور در مدرسه استفاده می‌کند، اجازه رفت و آمد با دوچرخه تنها با رضایت نامه ویژه والدین، و پس از گذراندن دوره راهنمایی و رانندگی مخصوص دوچرخه (که خود مدرسه حکمت برگزار می‌کند)، مرور مسیر رفت و آمد و نبود نقاط خطرناک در مسیر، و گذاشتن کلاه ایمنی به او داده خواهد شد. در این صورت امکان پارک دوچرخه در حیاط مدرسه وجود خواهد داشت.
خورد و خوراک!
با توجه به حضور صبح و بعد از ظهر دانشآموز در مدرسه، پاسخگوئی به نیازهای خوراکی او یکی از مسائل مهم است. با توجه به مشکلات تهیه غذای مطمئن و با کیفیت، مدرسه فعلا روش آوردن غذا از منزل را اتخاذ کرده است. برای این منظور ظروف مناسب دردار قابل حملی در یک کیف کوچک برای دانشآموزان تهیه شده است. این ظروف شامل دو محفظه فلزی و یک محفظه پلاستیکی میشود. دانشآموزان غذای خود را هر روز صبح در این ظروف به مدرسه حمل میکنند، و در یخچالی که برای این منظور تهیه شده، قرار می‌دهند. در ساعت نهار، بخش یا بخشهائی از محفظه فلزی که نیاز به گرم شدن دارد را در فر گرم کردن غذا قرار داده، و استفاده میکنند. در هنگام بازگشت به منزل نیز ظرفها را به منزل باز می‌گردانند.
اما برای ساعات میانی، حواشی نهار و احیانا صبحانه – عصرانه نیز، چایخانه شرایط مناسبی را برای خدمت رسانی به دانشآموزان با نوشیدنیهای مناسب نظیر شیر، دوغ، چای و قهوه، و خوردنیهائی چون میوه‌جات، شیرینی‌جات، و غذاهای سبک نظیر پنیر، گردو، کره، مربا، ماست (برای نهار) و نان فراهم می‌کند.
اداره این محیط بر عهده خود دانشآموزان است. ارائه محصولات چایخانه بدون دریافت هیچگونه سود، و با محاسبه قیمت تمام شده تخمینی انجام میشود. استفاده از چایخانه به صورت خودخدمت (سلف سرویس) انجام میشود. ضمن آنکه دانشآموزان شخصا هزینه موارد استفاده را در فرم مشخصی ثبت نموده تا در حساب هزینههای مصرفی خود در مدرسه محاسبه شود.
دانشآموز برای استفاده از نوشیدن و خوردن، از لیوان، پیشدستی و قاشق و چنگال خود استفاده می‌کند، که به همراه مسواک، در ظرف مخصوصی در قفسه خود نگهداری می‌کند. مسئولیت نگهداری، نظافت و شست و شوی این ظروف بر عهده خود دانشآموز است، و البته امکانات مناسب برای شستشو و مسواک در محیط وضوخانه- مسواک‌خانه!- شست‌و‌شو‌خانه! فراهم است.
مسافرت خانواده: یک فرصت، نه یک خلاء
با توجه به نوع برنامه درسی، شکل ترکیبی و روال تدریجی و تکاملی آن، و نیز امتداد فعالیت مدرسه در تمام سال و فصل تابستان، مسافرت و عدم حضور دانشآموزان برای مدت معین و محدود مشکل جدی‌ای را در روال آموزشی او ایجاد نخواهد کرد. لذا دانشآموز و خانواده او میتوانند در تمام طول سال تحصیلی، از جمله پائیز، زمستان و بهار، نیز به مسافرت بروند! منتهی اینکار باید با هماهنگی قبلی با مربی، تشخیص مربی برای مشکلات عدم حضور دانشآموز در دوره زمانی مربوطه، و تعیین سازوکارهای مناسب جبرانی انجام شود.
بخصوص با هماهنگی مربی، دانشآموز طی مسافرت، با همکاری خانواده، از فرصتهای خاص یادگیری‌ای که در سفر وجود دارد استفاده کرده، و فرایند یادگیری و تعلیم و تربیت خود را در مسافرت با خانواده خود دنبال می‌کند. برای این منظور برنامه سفر با مربی مرور شده، و زمینه‌های یادگیری با خانواده و دانشآموز بررسی میشود؛ و بر اساس آن برنامه‌ریزی خاص تعلیم و تربیت در سفر انجام میشود، که در طول سفر توسط خانواده و دانشآموز انجام میشود. این برنامه به صورتی است که ضمن حفظ جنبه‌های تفریحی یا سیاحتی یا کاری سفر، از فرصتها و شرایط موجود در سفر بهترین استفاده را برای تعلیم و تربیت دانشآموز ببرد. دانشآموز پس از بازگشت از سفر نیز گزارش یافته‌های سفر خود را با همکاری خانواده آماده و در کلاس ارائه می‌کند.
بدین ترتیب مسافرت خانواده در طول سال تحصیلی نه تنها یک خلاء و نقطه منفی در فرایند تعلیم و تربیت محسوب نمی‌شود؛ بلکه یک فرصت تلقی شده، و تلاش میشود از آن به صورت مطلوب بهره برد. زیرا بسیاری از شرایط مناسب برای یادگیری که در سفر ایجاد میشود، احتمالا به ندرت یا هرگز در غیر آن قابل دستیابی نیست. از همین رواست که گفته‌اند: بسیار سفر باید، تا پخته شود خامی.
مدرسه حکمت: پنجره‌ای به تحول نظام آموزشی
مدرسه حکمت، بخشی از دو طرح پژوهشی در سطح ملی است. طرح اول، “طرح مطالعه و طراحی معماری نظام آموزشی برای جامعه اطلاعاتی” است. تلاش این طرح، تحول نظام آموزش کل کشور به سمت نظام آموزشی مطلوب مبتنی بر مبانی معرفتی دینی، برای پاسخگوئی به نیازهای جامعه در حال تحول و آینده است.
مبتنی بر طرح اول، طرح دوم یعنی “طرح ایجاد یک مجموعه آموزشی راهنما (پایلوت) برای بستر سازی نظام آموزشی جامعه اطلاعاتی (مبنا)” تعریف شده است. هدف از طرح مبنا، ایجاد یک مجموعه مدارس نمونه است که تحقق عملیاتی نظام آموزشی مطلوب را در سطح یک مدرسه نشان دهد، و ابعاد برنامه درسی مورد توجه در آن را به صورت عملیاتی نشان دهد.
مدرسه حکمت اولین مدرسه از مجموعه مدارس پیش بینی شده در طرح مبنا است؛ که به حول و یاری خداوند متعال، ایجاد شده است. بدین ترتیب، هدف از ایجاد مدرسه حکمت، تنها ایجاد یک مدرسه و ارائه خدمت به تعدادی از دانش‌آموزن نیست؛ که البته خود آن نیز امر بسیار مهمی است (همانگونه که قرآن کریم فرموده است که هر کس فردی را زنده کند، گویی تمام مردم را زنده کرده است). اما مدرسه حکمت، علاوه بر هدف مهم مذکور، تلاش می‌کند زمینه تحول کل نظام آموزشی کشور را فراهم نماید. از این روی اولا طراحی روشها و سازوکارها در مدرسه به گونه‌ای انجام میشود که قابل تعمیم به مدارس دیگر و قابل ترویج روش باشد. ثانیا این هدف متعالی منجر میشود که سازوکار، رفتار و عملکرد مدرسه حکمت بیش از حد یک مدرسه با روش جدید، مورد تعمق و تدبیر و بررسی قرار گیرد.
البته این جایگاه مدرسه حکمت در نگاه به تحول نظام آموزشی به معنای آن نیست که تمام آنچه که در تحول نظام آموزشی مورد توجه و لازم است، در این مدرسه نیز به صورت کامل ایجاد شده، و این مدرسه همه تحول و ابعاد آن را نشان می‌دهد. اصولا همه ابعاد تحول نظام آموزشی در حد یک مدرسه قابل مشاهده نیست. این مدرسه تنها بخشی محدود از این ابعاد تحول را تبیین می‌کند. اما این بخش یکی از کلیدی‌ترین بخشها محسوب میشود.
مستندات دو طرح معماری نظام آموزشی و طرح مبنا از طریق سایت موسسه[۲] قابل دستیابی و مشاهده است.
فعالیت مدرسه زیر ذره‌بین پژوهش
بر اساس جایگاه مدرسه حکمت در دو طرح مذکور در زمینه تحول نظام آموزشی، لازم است تا رویکرد آموزشی و تربیتی مدرسه حکمت به خوبی زیر ذره‌بین پژوهش قرار گیرد. از همین رو در قالب یک پروژه پژوهشی، سازوکارها، طرح درسها، کیفیت عملکرد و رفتارهای مدرسه مورد بررسی و تحلیل دائمی قرار دارد. ضمن آنکه مدرسه حکمت همزمان با دو مدرسه دولتی و غیر دولتی با سبک معمول و رسمی، به صورت موازی مقایسه شده، و عملکرد مدرسه و ارتقاء وضعیت دانش‌آموزن در این سه مدرسه، با یکدیگر مقایسه میشود.
ارزش‌یابی‌ای که در این پژوهش بر عملکرد مدرسه حکمت انجام میشود، در دو منظر انجام میشود:
اعتبار سنجی: این منظر بر عملکرد صحیح و اتخاذ هدفهای درست، و مسیر کلان مدرسه توجه می‌کند. در این منظر بررسی و تحلیل بر این متمرکز میشود که آیا مدرسه حکمت کار درستی انجام می‌دهد؟
وارسی: در منظر و سوی دوم، این بررسی و تحلیل انجام میشود که آیا مدرسه حکمت کار خود را به درستی انجام می‌دهد؟ آیا از سازوکارها و روشهای خوبی برای انجام کار خود استفاده می‌کند؟
ساختار سازمانی و اجرایی مدرسه
دبستان حکمت به عنوان بخشی از مجموعه آموزشی حکمت، زیر نظر موسسه مطالعات راهبردی فن آوری اطلاعات به عنوان موسس، فعالیت می‌کند. رئیس مجموعه از طرف موسسه تعیین میشود. در دبستان حکمت امور مدرسه توسط سه مدیریت و حوزه‌های آن سازماندهی و اداره میشود؛ که زیر نظر رئیس مجموعه فعالیت میکنند.
مدیریت روش‌شناسی و پژوهشی (که وظایفی نظیر طراحی روشها، طراحی و تدوین برنامه درسی، پژوهش، و ارزشیابی عملکرد مدرسه را بر عهده دارد)
مدیریت آموزشی (که وظایفی نظیر مدیریت فعالیت مربیان و معلمان، چگونگی اجرای فرایند آموزش، نظارت بر محتوای آموزشی، نظارت بر وضعیت آموزشی و تربیتی دانش‌آموزن، برنامه‌ریزی فعالیتهای آموزشی و تربیتی، مدیریت ارزشیابی عملکرد دانش‌آموزن، و اداره کلیه فعالیتهای آموزشی و تربیتی مدرسه را بر عهده دارد)
مدیریت اجرایی و مالی (که وظایفی نظیر مدیریت امور اجرایی، اداری، مدیریت داخلی، مدیریت تاسیسات، حسابداری و مالی و امور شهریه‌ها و تدارکات را بر عهده دارد)
علاوه بر سه مدیریت فوق، مدیر امور هماهنگی و تعاملات رسمی، وظیفه ارتباطات رسمی با سازمان آموزش و پرورش، و هماهنگی با سه مدیریت مذکور در حوزه این ارتباطات رسمی را بر عهده دارد.
تعامل خانواده‌های محترم بر حسب مورد به صورت مستقیم با کلیه همکاران مدرسه و مدیریتها انجام میشود. اما اختصاصا دو مدیریت آموزشی (در مورد امور آموزشی مدرسه و مسایل آموزشی دانشآموز) و مدیریت اجرایی و مالی (در مورد مسایل اجرایی، مالی و شهریه دانشآموز) پاسخگوی خانواده‌های محترم خواهند بود.
مشاوره متخصصین حوزه‌های مختلف
فرایند تعلیم و تربیت یک فرایند پیچیده چند تخصصی است. از همین رو لازم است تا متخصصین مختلفی در این فرایند، تیم انجام دهنده تعلیم و تربیت را یاری نمایند. از همین رو مجموعه کادر آموزشی مدرسه، از مشاوره و یاری متخصصین حوزه‌های مختلف در زمینه‌های تخصصی تعلیم و تربیت نظیر تعلیم و تربیت اسلامی، روانشناسی تربیتی، برنامه‌درسی، مدیریت آموزشی و آموزشگاهی؛ و متخصصینی در زمینه‌های حوزه‌های مورد آموزش نظیر رایانه، هنر، ادبیات، بهره‌مند شده؛ و فعالیتهای خود را به صورت تخصصی انجام می‌دهند.
سیستم مالی و حسابداری شفاف
در مدرسه حکمت تمامی هزینههای صورت گرفته برای هر دانشآموز و کل مدرسه به صورت کاملا شفاف محاسبه میشود و در اختیار خانواده‌ها قرار میگیرد، و اولیاء محترم میتوانند به مسایل مالی فرزند خود و کل مدرسه دسترسی و نظارت داشته باشند. بدین ترتیب اولیاء محترم میتوانند مشاهده نمایند که شهریه و هزینههای پرداخت شده آنها، در چه زمینه‌هایی، و به چه میزان صرف شده است.
هماهنگی با خانواده
علاوه بر مشارکت و تعامل جدی خانواده در فعالیتهای مدرسه به شکل نظارت، همیاری و نیز شرکت در برنامه‌های علمی، آموزشی و گردشهای علمی به همراه دانشآموز، برای هماهنگی مدرسه با خانواده‌ها، یک جلسه هماهنگی در ساعت ۱۵ الی ۱۷ آخرین چهارشنبه هر ماه، با حضور خانواده محترم دانشآموزان، مربیان، معلمین و مدیران مدرسه در محل مدرسه برگزار میشود. در این جلسه برنامه‌های مدرسه مطرح و نقدها و نظرات خانواده‌ها بیان شده و مورد بحث قرار میگیرد. همچنین در این جلسات سئوالات و دیدگاههای خانواده‌ها در مورد رویکرد آموزشی مدرسه بیان و مورد بحث قرار خواهد گرفت. در صورتی که زمان جلسه برای مباحث مطرح شده کافی نباشد، جلسات تکمیلی در چهارشنبه(های) بعدی یا هر زمان طبق توافق حاضران جلسه برگزار خواهد شد.
پرسشهای متداول در مورد مدرسه حکمت و پاسخها
آیا روش آموزشی مدرسه یک روش علمی است و یا تنها تغییراتی را به صورت تجربی در روشهای آموزشی ایجاد کرده است؟
روش و رویکرد آموزشی مدرسه حکمت، روش و رویکرد ناشناخته‌ای در تعلیم و تربیت نیست. تقریبا تمام روشها و رویکردهای اتخاذ شده در مدرسه، در حوزه نظریات و روش شناسیهای معتبر حوزه تعلیم و تربیت شناخته شده و مورد تایید و تاکید است. مراجعه به کتابهای معتبر و جدید این حوزه موید این سخن خواهد بود. آنچه که مهم است آن است که در بسیاری از آنچه که در نظریات معتبر تعلیم و تربیت، مطلوب شناخته می‌شد، اما عملا در تعلیم و تربیت رسمی کشورمان به کار گرفته نمی‌شد (با توجیهاتی نظیر عدم وجود امکانات یا توان بکارگیری گسترده این روشها در مدارس تمام نقاط کشور)، امروز عملا در مدرسه حکمت بکار گرفته شده است. ضمن آنکه توجه به این نکته ضروری است که مطالعات روش و سازوکار مدرسه حکمت، عملا از سال ۱۳۷۶ (۱۲ سال قبل از تاسیس) در قالب دو طرح منسجم[۳] آغاز شد، و برخی از نتایج آن به صورت مقاله و کتاب، منتشر شده، و در شرف انتشار است و هم اکنون نیز این دو طرح و مطالعات نظری آن نیز کماکان ادامه دارد. در این مطالعات نظریات، روشها و رویکردهای مختلف تعلیم و تربیت مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته، و علاوه بر اینکه روشها و رویکردهای مناسب مبانی معرفتی اسلام، و نیازهای شرایط محیط کنونی و آینده جامعه اطلاعاتی، اتخاذ شده است، بلکه با توجه به ناسازگاری و ناهمگونی بسیاری از این نظریات با یکدیگر، این نظریات و روشها در یک قالب یکپارچه نظری – عملیاتی سازماندهی شده، و یک نظریه و یک روش عملیاتی کاملا مشخص که مبتنی بر نظریات معتبر موجود بنا شده، شکل گرفته است. ضمن آنکه در برخی از موارد، نوآوریهای نظری و ایجاد روشهای جدید نیز صورت گرفته است.
برچسب ها : مدرسه حکمت
تازه ترین ها
پیغام شما