ترس، نوعی واکنش طبیعی انسان در هنگام رویارویی با خطر به شمار می رود که هدف آن محافظت از فرد است اما فوبیا یا هراس شدید، نوعی اختلال بیمارگونه و پایدار از ترس محسوب می شود که روال زندگی روزمره را بر هم می زند.

به گزارش انجمن تخصصی کودک و رسانه به نقل از ایرنا بازار فوبیا یا اختلال هراس؛ ترس نامعقول و شدید از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت محسوب می شود. در این اختلال با اینکه فرد می‌داند ترسش نامعقول است اما توانایی کنترل آن را ندارد و اگر در برابر آنچه که از آن می ترسد، قرار بگیرد. دچار اضطراب و ترس شدید می شود و می کوشد تا جای ممکن از آن عاملی که سبب ترس او است، دوری کند.

فوبیا نوعی اختلال رفتاری به شمار می رود که از دوره کودکی آغاز می شود و در صورت درمان نشدن احتمال دارد تا بزرگسالی دوام داشته باشد. بایستی فردی که با این مشکل روبرو است برای درمان و برطرف کردن آن به مشاور یا روانپزشک مراجعه کند.

فردی که به یک شیء یا موقعیت خاص فوبیا دارد در هنگام مقابله با آن دچار اضطراب شدید یا به حالت حمله پانیک می شود. ترس طبیعی و معمولی با دادن اطلاعات برطرف خواهد شد اما در ترس شدید با ارائه اطلاعات هم قابل حل شدن نیست.

اختلال رفتاری فوبیا در بیشتر مبتلایان؛ عذاب آوری، شوک، دلشوره، ترس و اضطراب به وجود می آورد. تاثیر ژنتیک و محیط بر روی فردی را که به این اختلال رفتاری مبتلاست، می توان در ترس از بلندی، مسافرت با هواپیما، رویارویی با حیوانات، وزش باد و طوفان، آتش، رگبار و رعد و برق، شنا کردن، سوار شدن در آسانسور و پله برقی، تاریکی، بیماری، درگیری یا دیدن خون مشاهده کرد.

دلایل بروز فوبیا

انواع فوبیاهای مختلف تا به امروز شناسایی شده اند که تنها یکی از آنها ترس است. برخی از متخصصان دلایل بروز این اختلال روانشناختی را عوامل ژنتیکی مطرح می کنند، برخی نیز معتقدند دلیل مشخصی برای بروز انواع فوبیا وجود ندارد. بعضی دیگر نیز می گویند فوبیای والدین یا اقوام نزدیک می تواند به فرزندان نیز منتقل شود، حتی اگر کودک به طور مستقیم با عامل ایجاد کننده ترس روبرو نشده باشد.

علائم فوبیا

هنگام شکل گیری فوبیا، فرد دچار علائم گوناگونی می‌شود و امکان دارد، تنها برخی از علائم در افراد بروز کند.

• اضطراب بیش از اندازه
• سرگیجه
• تعریق بیش از حد و لرزش دست
• احساس خفگی
• درد یا گرفتگی قفسه سینه
• تپش قلب
• تهوع و استفراغ
• احساس درد در ناحیه پشت و شانه
• مشکل تکلم یا ناتوانی در صحبت کردن
• فشارخون بالا
• ناراحتی‌های دستگاه گوارش مانند معده درد
• احساس مرگ قریب الوقوع

درمان فوبیا

اختلالات مربوط به فوبیا، درمان بسیار ساده ای دارند اما این درمان ها زمان بر هستند که شامل ۲ نوع درمان های دارویی و روانشناختی می شوند. دارو را روانپزشک ارائه می کند تا علائم اضطرابی مدیریت شوند. در نظر داشته باشید درمان روانشناختی بیشتر توصیه می شود، چون این اضطراب به دلیل مشخصی شکل گرفته است و روانشناسان بالینی با روش های بازسازی تصویرهای ذهنی و ریشه یابی دلیل، علائم اضطراب را حذف می کنند.

درمان‌های مؤثر به منظور بر طرف کردن اختلال اضطرابی فوبیا می‌تواند به وسیله رفتار درمانی، هیپنوتراپی و درمان مجازی باشد که رفتاردرمانی را باید از مؤثرترین درمان‌های این اختلال قلمداد کرد. به گونه ای که در یکی از روش‌های متداول آن، بیمار در برابر فهرست از پیش تعیین شده‌ای از محرک‌های اضطراب زا با شدت اضطراب زایی کم به زیاد قرار می‌گیرد و در هنگام این مواجهه، درمانگر می‌تواند از دارو یا روش های آرام بخش برای القای آرامش به فرد مبتلا به فوبیا، استفاده کند.

هیپنوزم از روش‌های مؤثر در درمان فوبیاست که در آن هیپنوتراپیست از انواع روش ها برای تلقین مؤثر به ضمیر ناخودآگاه فرد مبتلا به فوبیا استفاده می‌کند. در این مرحله با ایجاد حالت آرامش و خلسه هیپنوتیزمی، فرد آمادگی پذیرش تلقین و برنامه ریزی ذهنی را پیدا می‌کند.

برنامه ذهنی فرد در هیپنوتیزم طوری طراحی می‌شود که از این به بعد هرچه به مورد فوبیای خود نزدیک شود، احساس امنیت و آرامش بیشتری می‌کند. شبیه سازی به وسیله رایانه راهکار مناسب دیگری برای درمان هراس یا فوبیا از طریق درمان مجازی است و در این مرحله فرد با موقعیت مورد ترس روبرو می‌شود و با آن تعامل می‌کند.

انواع رایج فوبیا

• آکروفوبیا: ترس از ارتفاع
• نیکتوفوبیا: ترس از تاریکی
• ایروفوبیا: ترس از پرواز
• آسترافوبیا: ترس از رعد و برق
• آگورافوبیا: ترس از مکان‌های باز
• زوفوبیا: ترس از حیوانات
• کلاستروفوبیا: ترس از فضاهای بسته و شلوغ
• سوشیال فوبیا: (فوبیای اجتماعی) اجتناب از موقعیت‌های عمومی
• هموفوبیا: ترس از خون
• آتوفوبیا: ترس از تنهایی
• هیدروفوبیا: ترس از آب

فوبیاهای عجیب و خاص

برخی از فوبیاها برخلاف فوبیاهای رایج از نظر جامعه عجیب و دور از ذهن است و سبب تعجب دیگران می شود. این فوبیاها باورنکردنی و خاص هستند و برخی از آنان به‌حدی می‌رسد که تعداد افراد کمی را در یک زمان تحت تأثیر قرار می‌دهد.

• چائتوفوبیا: ترس از مو
• اونوماتوفوبیا: ترس از نام یا کلمات خاص
• آبلوتوفوبیا: ترس از حمام کردن، شستن و تمیز کردن
• کریوفوبیا: ترس از یخ و سرما
• نفوفوبیا: ترس از ابر
• ارگوفوبیا: ترس از کار یا محل کار

فوبیا انواع گوناگونی دارد و فرد با توجه به تجربه‌های شخصی، موقعیت‌های مختلف زندگی، ژنتیک، سن و جنسیت به ترس شدید و بیش از حد از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت خاصی، مبتلا می‌شود که می توان با پیگیری روش‌های درمانی مختلف که شامل دارو و تکنیک‌های روان‌درمانی است، سبب قطع اینگونه ترس ها شود و زندگی روزمره و به دور از ترس های غیر معمول را تجربه کند.