فیلم «نوروز» اولین اثر در تاریخ سینمای کودک و نوجوان است که با محوریت بازسازی اسطوره نوروز و غلبه نور بر تاریکی ساخته شده. این اثر با فرم و ساختار جادویی و موزیکال به نوروز، آیین و رسوم، افسانه‌ها و اساطیر نوروزی می‌پردازد.

سینمای کودک و نوجوان که در دهه ۶۰ و ۷۰ با آثار موزیکالی همچون «گلنار»، «کلاه‌قرمزی و پسرخاله»، «گربه آوازخوان» و «دزد عروسک‌ها» فضای فانتزی و تخیلی سینمای کودک را تجربه کرده، در سال‌های اخیر با مجموعه «آهوی پیشونی‌سفید» و «تورنا۲» جان گرفته است و با فیلم «نوروز» می‌تواند فضای شادی را با قصه‌ای از دل اسطوره‌ها و آیین‌های ایرانی در سینمای ایران ترسیم کند.

«نوروز» در فضایی فانتزی و موزیکال با بازسازی شخصیت عمو نوروز و ننه سرما برگرفته از نبرد اهورامزدا و اهریمن در اساطیر زردشتی برای اولین‌بار افسانه عمو نوروز را به تصویر کشیده است. سفر عمونوروز از روز درختکاری شروع شده و همراه با صبر و شکیبایی ننه سرما به روز سیزده بدر در جنگل همیشه بهار می‌رسد. این سفر در فضایی شاد، با تصاویر خوش آب و رنگ و جلوه‌های ویژه در هم آمیخته می‌شود و نبرد اسطوره‌ای تاریکی و نور را در قالب شخصیت‌های ملموس به تصویر می‌کشد و در نهایت مخاطب کودک و نوجوان را با اساطیر کهن سرزمین خود آشنا کرده و تجربه تماشای فیلمی در فضای رئالیسم جادویی را رقم می‌زند.

بیان کهن‌الگو در ژانر کودک

سهیل موفق کارگردان «نوروز» که با ساخت فیلم‌های «شکلاتی»، «پاستاریونی» و «دردسرهای شیرین» نشان داده که دغدغه کار برای کودکان دارد، با محور قرار دادن اساطیر کهن و آیین باستانی نوروز، فیلمی را با کمک شخصیت‌های ملموس و بازیگران شناخته شده ساخته که برای کودکان و خانواده‌ها راضی کننده است.

داستان فیلم از رسیدن نوروز خبر می‌دهد اما اهریمن در کمین است تا نوروز و بهار را از بین ببرد. عمو نوروز با بازی علی نصیریان در مسیر کلبه ننه‌سرما (شبنم مقدمی) و جست‌وجوی حاجی‌فیروز (مهدی‌ هاشمی)، دچار سانحه می‌شود و طوفانی بزرگ آغاز می‌شود. اما کودکان سرزمین ایران و فارسی‌زبان دنیا همراه با هم به کمک عمو نوروز می‌آیند. نمایش جغرافیای نوروز و وجود بچه‌هایی از کشورهای همسایه که این آیین باستانی را جشن می‌گیرند به این نکته اشاره کرد که آیین نوروز هیچ مرزی ندارد و متعلق به همه فارسی‌زبانان است. به همین دلیل دردانه دختر تاجیکستان بیشترین کمک را به نامی پسر ایرانی که دارای جادوی نوروز است می‌کند و در کنار او جاسم پسرک عرب‌زبان هم با او همراهی می‌کند.

فیلم به لحاظ مفهومی و پایبندی به اساطیر ایران به درک درستی از نشانه‌شناسی و اسطوره‌ای شناسی رسیده است. نشان دادن جغرافیای نوروز و اشاره درست به کوه قاف، زندان اهریمن و جنگل همیشه بهار و حتی اشاره به مفهوم درست شخصیت حاجی‌فیروز نشان از فیلمنامه‌ای با پشتوانه ادبی و اسطوره‌ای دارد.

بدیهی است که جلوه‌های ویژه بصری در فیلم‌های فانتزی و موزیکال تأثیرگذار و حتی تعیین کننده است. محمدرضا نادری در مقام تهیه کننده تلاش کرده این بخش را با حداکثر امکانات و با توجه به محدودیت‌های سینمای ایران به درستی پیش ببرد و در فضایی که نیاز به تلفیق فضای انیمیشن و رئال است به درستی عمل کند. فضای شاد بهار، به ویژه هنگامی که با تصاویر خوش آب و رنگ و جلوه‌های ویژه در هم می‌آمیخته می‌شود توانسته نبرد اسطوره‌ای تاریکی و نور را در قالب شخصیت‌های ملموس نشان می‌دهد و تماشاگر کودک و نوجوان به خوبی با فضای فانتزی اساطیر کهن سرزمین خود آشنا می‌شود.

در حالی که فیلم مبنایش را بر ارائه کهن‌الگوها و سفر قهرمان گذاشته اما در میانه فیلم با ضعف در پرداخت شخصیت‌ها روبرو می‌شود. کودکان به عنوان ناجی قهرمان این توانایی را دارند که با داشتن امید به آینده از عمو نوروز بخواهند که ناامید نشود و سفرش به کوه قاف را ادامه دهد اما در جاهایی از فیلم این سفر قهرمانانه دچار کاستی‌هایی شده و با افتادن ضرباهنگ فیلم مخاطب کودک دچار بی‌حوصلگی شود. حضور کاراکترهای پیرامونی به‌ویژه پدر و مادر نامی که چالش‌های زندگی مشترک‌شان را وارد داستان می‌کنند هیچ کمکی به پیشبرد یا تکمیل قصه نمی‌کند. این بی‌توجهی در بخش‌هایی از فیلم به پرداخت به شخصیت‌های اصلی نیز پیش می‌رود و شخصیت‌هایی همچون عمونوروز، حاجی‌فیروز و ننه‌سرما را در حد اشاره و نماد نگه می‌دارد.

سینما علاوه بر تولید و سرگرمی، می‌تواند برای تربیت نسل آینده موثر باشد. هدفی که نوروز در سر پرورانده و در آن موفق بوده‌ است. نوروز را می‌توان اولین فیلم‌ درباره آیین باستانی نوروز دانست که در ژانر کودک و نوجوان نیز بی‌همتاست. فیلمی که می‌تواند قدمی برای شناخت کودکان و خانواده‌ها با اساطیر و آیین‌های باستانی ایران باشد.