آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان نه تنها آنها را در مقابل تاثیرات منفی رسانه ها محافظت می کند، بلکه به شکلی فعال و هوشمند در استفاده از رسانه ها و ارتباطات رسانه ای تربیت می کند.

در دنیای پر زرق و برق رسانه های امروزی و با توجه به نقشی که رسانه ها در تعلیم و تربیت و فرهنگ سازی ایفا می کنند، آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان به عنوان یک مهارت اساسی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. ضرورت و چگونگی آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان بر کسی پوشیده نیست. در این نوشتار، مهم ترین موضوعات در این حوزه مورد اشاره قرار گرفته است.

۱- ضرورت آموزش سواد رسانه

الف- افزایش استفاده از رسانه ها:

با پیشرفت فناوری و افزایش دسترسی به رسانه ها، کودکان و نوجوانان به طور گسترده ای از این ابزارها استفاده می کنند، آموزش سواد رسانه به آن ها کمک می کند تا علاوه بر شناخت درست ابزار رسانه ای با ارزیابی پیام، منابع و اطلاعات رسانه ای، بهترین استفاده را از آن ها کنند.

ب- مقابله با اخبار جعلی و اطلاعات غیرقابل اعتماد:

در دنیای پراطلاعات امروزی، اخبار جعلی و اطلاعات غیرقابل اعتماد به طور گسترده ای در رسانه ها منتشر می شوند، سواد رسانه به کودکان و نوجوانان کمک می کند تا این اطلاعات را شناسایی و به درستی از آن ها استفاده کنند.

ج- توسعه تفکر انتقادی:

آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان، توانایی آنها را در تحلیل و انتقاد از محتوای رسانه ها تقویت می کند، این مهارت به آنها کمک می کند تا زمانی که با یک ادعای نادرست یا پیام تقلبی مواجه می شوند، به درستی بررسی کنند و ارزیابی خود را بر اساس اطلاعات صحیح بیان کنند.

۲- روش های یاد دادن سواد رسانه به کودکان و نوجوانان

الف- تشویق به گفتگو:

برای آموزش سواد رسانه، باید کودکان و نوجوانان را تشویق کرد تا در مورد محتوای رسانه ای که مصرف می کنند، صحبت کنند؛ بنابراین باید آنها را ترغیب کرد تا درباره اطلاعاتی که دریافت می کنند، سوالات بپرسند و نظرات خود را بیان کنند.

ب- آموزش ارزیابی منابع:

کودکان و نوجوانان باید آموزش داده شوند که چگونه منابع رسانه ای را ارزیابی کنند، آنها باید بفهمند که منابع معتبر و قابل اعتماد چه ویژگی هایی دارند و چگونه می توانند اطلاعات صحیح و نادرست را از هم تشخیص بدهند.

ج- توسعه مهارت های تحلیلی:

به کودکان و نوجوانان باید آموزش داده شود که محتوای رسانه ای را تحلیل کنند، آنها باید بتوانند متناسب با سن خود مواردی مانند نوع منبع، منافع مالکان رسانه، نقاط ضعف و قوت محتوا را تشخیص دهند.

د- تشویق به خلاقیت رسانه ای:

باید کودکان و نوجوانان را تشویق کرد تا خلاقیت خود را در تولید محتوای رسانه ای نشان دهند، آنها باید بتوانند ایده های خلاقانه خود را بیان کنند و در انتقال پیام ها و ارتباط با دیگران از رسانه ها بهره ببرند.

۳- آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان به منظور توانمندسازی آنها برای استفاده هوشمندانه و انتقادی از رسانه ها

با توجه به افزایش روزافزون استفاده از رسانه ها و شناخت تاثیرات آن ها بر رفتار و نگرش های کودکان و نوجوانان، آموزش سواد رسانه ای اهمیت بیشتری یافته است.

با آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان، آنها قادر خواهند بود تا به طور هوشمندانه تری با رسانه ها برخورد کنند و از اطلاعاتی که دریافت می کنند، به درستی استفاده کنند، این مهارت به آن ها کمک می کند تا اخبار جعلی و اطلاعات غیرقابل اعتماد را شناسایی کنند و به نتیجه گیری های صحیح برسند.

همچنین، آموزش سواد رسانه به آنها امکان می دهد تا تفکر انتقادی خود را توسعه داده و به عنوان شهروندان هوشمند و مسئول، در جامعه فعالیت کنند، بنابراین، ضرورت و چگونگی یاد دادن سواد رسانه به کودکان و نوجوانان برای توانمندسازی آنها و ایجاد ارتباط بهتر با رسانه ها و جامعه اطرافشان بسیار مهم است.

آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان نه تنها آنها را در مقابل تاثیرات منفی رسانه ها محافظت می کند، بلکه آنها را به شکلی فعال و هوشمند در استفاده از رسانه ها و ارتباطات رسانه ای تربیت می کند.

به طور کلی، آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان برای توانمندسازی آنها از نظر انتقادی بودن، تحلیلگری و خلاقیت رسانه ای بسیار مهم است، این آموزش می تواند از طریق برنامه های آموزشی در مدارس، کارگاه های آموزشی، کتاب ها و منابع آموزشی متنوع و همچنین تعاملات خانوادگی صورت گیرد.

۴- نکات مهم در آموزش سواد رسانه ای به کودکان و نوجوانان

به منظور اجرای موفقیت آمیز برنامه های آموزش سواد رسانه برای کودکان و نوجوانان، چندین مورد باید مد نظر قرار گیرد:

الف- همکاری بین اقشار مختلف جامعه:

برای موفقیت برنامه های آموزش سواد رسانه، همکاری بین والدین، مربیان، مدارس، رسانه ها و سازمان های مربوطه بسیار مهم است، تنها با همکاری و تعامل بین این اقشار می توان به نتایج مطلوب دست یافت.

ب- آموزش ارزیابی منابع:

به کودکان و نوجوانان باید آموزش داده شود تا منابع رسانه ای را به طور انتقادی ارزیابی کنند، آنها باید بتوانند در میان منابع قابل اعتماد و منابع غیرقابل اعتماد به درستی از اطلاعات استفاده کنند.

ج- توسعه تفکر انتقادی:

آموزش سواد رسانه باید به کودکان و نوجوانان کمک کند تا تفکر انتقادی خود را توسعه دهند و به طور هوشمندانه به محتواهای رسانه ای نگریسته و آنها را تحلیل کنند و قادر شوند به طور مستقل و منطقی به مسائل و اخبار رسانه ای نگاه کنند.

د- تشویق به خلاقیت رسانه ای:

آموزش سواد رسانه باید کودکان و نوجوانان را تشویق کند تا خلاقیت خود را در استفاده از رسانه ها بروز دهند. آنها باید بتوانند به صورت خلاقانه و نوآورانه با رسانه ها در ارتباط باشند و محتواهای خود را ایجاد کنند.

ه- آموزش مسئولیت:

کودکان و نوجوانان باید آموزش داده شوند که با استفاده از رسانه ها، مسئولیت پذیری خود را تقویت کنند، آنها باید بدانند که استفاده نادرست از رسانه ها ممکن است به دیگران آسیب برساند و باید از تبعات اختلافی که ممکن است به وجود آید آگاه باشند، آموزش مسئولیت به کودکان و نوجوانان کمک می کند تا در ارتباط با رسانه ها از رفتارهای مناسب و اخلاقی پیروی کنند.

و- استفاده متعادل از رسانه ها:

سواد رسانه باید کودکان و نوجوانان را آموزش دهد که چگونه به طور متعادل از رسانه ها استفاده کنند، آنها باید بتوانند زمان استفاده خود را مدیریت کنند و در فعالیت های دیگر زندگی نیز مشارکت کنند.

ز- پشتیبانی والدین و مربیان:

والدین و مربیان نقش بسیار مهمی در آموزش سواد رسانه به کودکان و نوجوانان دارند، آنها باید این آموزش را تقویت کنند و کودکان و نوجوانان را در استفاده صحیح و هوشمندانه از رسانه ها هدایت کنند.

در طراحی برنامه های آموزش سواد رسانه برای کودکان و نوجوانان، باید به تنوع رسانه ها نیز توجه شود، این برنامه ها باید به شکلی طراحی شوند که از رسانه های مختلف، از جمله تلویزیون، رادیو، اینترنت، رسانه های اجتماعی و غیره استفاده کنند.

همچنین، باید به تفاوت های سنی و توانمندی های کودکان و نوجوانان نیز در آموزش ها توجه شود و برنامه ها بر اساس این تفاوت ها طراحی شوند، علاوه بر آموزش سواد رسانه در محیط تحصیلی و خانواده، باید تلاش کنیم تا رسانه ها نیز محتواهای مناسب و آموزشی برای کودکان و نوجوانان ارائه کنند، رسانه ها باید مسئولیت خود را در تولید و ارائه محتواهایی که به سواد رسانه و توانایی های کودکان و نوجوانان در ارزیابی و استفاده از آنها کمک کنند، درک کنند.

همچنین، ارائه محتواهایی که ارزش های اخلاقی و اجتماعی را ترویج و به کودکان و نوجوانان کمک کنند تا درک بهتری از دنیای اطراف خود پیدا کنند، بسیار مهم است بنابراین محتواهایی که به تناسب سنی و توانمندی های آنها پاسخ می دهند و قادر به ارائه اطلاعات به طور جذاب و قابل فهم هستند، از اهمیت بسیاری برخوردارند.

پژوهشگر و نویسند: امیر عباس صادقی