فوبیا یکی از اختلالات شایعی است که در طول زندگی بشریت افراد زیادی با آن درگیر بوده‌اند. این اختلال در هر رده سنی ممکن است رخ دهد یکی از این رده‌های سنی مهم دوران کودکی است. بیش‌ترین آمار تاثیرات منفی فوبیا زمانی است که در سنین کودکی اتفاق می‌افتد. منشا تاثیرات منفی ناشی از اختلال فوبیا در کودکان به دلیل حساسیت بالای تکوین روحی است که در زمان رشد شکل می‌گیرد.

فوبیا (phobia) می تواند یک ترس شدید غیرواقعی از هر چیزی باشد؛ از شخص، شیء، حیوان، مکان، تاریکی و … . تحقیقی که در ایالات متحده در سال ۲۰۱۲ انجام شد، متخصصان را هشیار کرد که بیش از ۱۹ میلیون نفر در این کشور دارای فوبیا هستند. در نتیجه فوبیا می‌تواند مانند اختلال روانی خاموش باشد که هر فردی را با خود درگیر ‌می‌کند!

در این مطلب به معرفی انواع فوبیا کودکان، علائم فوبیا در کودکان، اهمیت درمان فوبیا کودک، نقش پدر و مادر در بهبود فوبیای کودک می‌پردازیم.

انواع فوبیای کودکان:

فوبیاهای کودکان بسیار گوناگون بوده و می‌تواند شامل اشیاء، هرگونه موقعیتی یا برخی از فعالیت‌ها باشد. مبتنی بر نتایج پژوهش‌ها شایع‌ترین فوبیاهای کودکان عبارتند از:

• ترس از خون ترس از دیدن خون، تزریقات، سوزن و زخم ها
• ترس از صدا های بلندی نظیر رعد و برق، طوفان و حتی صدای بلند برخی از ماشین
• فوبیای اجتماعی
• ترس از تاریکی یا تنها ماندن در تاریکی
• ترس از آب «ترس از آب عمیق، شنا یا حمام کردن»
• فوبیا موجودات فضایی
• فوبیا جدایی مانند ترس از جدا شدن از مادر و پدر
• ترس از حیواناتی نظیر سگ، گربه، عنکبوت و مار
• فوبیا افراد
• ترس از ارتفاع «افتادن از مکان‌های بلند»
• ترس از رفتن به مدرسه، صحبت در کلاس و امتحان دادن

فوبیاها در زندگی کودکان به صورت قابل ملاحظه‌ای مانع از انجام فعالیت‌های روزمره مفید آن‌ها می‌شوند. همچنین، کودکان مبتلا به فوبیا حجم زیادی از استرس و ترس‌های شدید را متحمل هستند که این موضوع به وضوح سبب اختلال در ایجاد روابط اجتماعی کودکانانه شده است.

علائم فوبیا در کودکان

علائم فوبیا در هر کودک کاملا متفاوت است. در واقع با توجه به نوع و شدت درگیری فوبیایی که کودک تجربه می‌کند متمایز می‌شود. در این بخش مهم‌ترین علائم فوبیا در کودکان را به شرح زیر عنوان می‌کنیم.

• وحشت زدگی شدید در حدی که نمی‌شود آن را کنترل کرد و در مواردی مانند مواجه کودک تنها با برخی از اشیاء که می‌تواند منجر به بروز حمله‌های اضطرابی شدیدی شود.
• گریه کردن، بی قراری، پرخاش و التماس
• اختلال در خوابیدن و کابوس دیدن
• فاصله گرفتن و دوری کردن برای پیشگیری از رویاروی با ترس‌های خود مانند بیرون نرفتن از خانه و حتی مدرسه
• ظهور علائم جسمانی فیزیولوژیک به عنوان نمونه لرزش دستان و صدا، عرق کردن، تپش قلب، حالت تهوع، سرگیجه و معده درد و تنگی نفس
• افت تحصیلی در عملکرد مدرسه برای کودکان ابتدایی
• انزوای اجتماعی و عدم توانایی ارتباطی با همسالان خود

در نتیجه، کودکانی هستند که تنها زمانی که با منبع ترس خود برخورد داشته‌اند علائم نام برده شده را از خود بروز می‌دهند اما این احتمال نیز وجود دارد که گاهی در برخی از کودکان حتی فکر کردن به فوبیاهای یاد شده نیز عامل اصلی بروز این علائم می‌شود.

اهمیت درمان فوبیا کودک

یکی از مهم‌ترین دلایل درمان سریع فوبیا کودکان پیشگیری از مشکلاتی است که احتمال دارد تا بزرگسالی ادامه‌دار شود. سوء مصرف مواد، اضطراب، افسردگی، مشکلات کاری و عاطفی در روابط می شود. همچنین، برای بهبود کیفیت زندگی کودکان و غلبه بر استرس‌های خود درمان فوبیا از اهمیت بالایی برخوردار است. در ادامه این بخش اسامی باقی موارد پر اهمیت برای درمان فوبیا کودکان را نام می‌بریم.

• تقویت مهارت‌های مقابله‌ای و اجتماعی
• بهبود عملکرد تحصیلی
• رشد و توسعه
• جلوگیری از شدت فوبیا
• کاهش بار بر خانواده

در نهایت درمان فوبیا به کودکان کمک می‌کند تا بر ترس‌های خود غلبه کنند، فعالیت‌های مورد علاقه خود را انجام دهند و از زندگی لذت ببرند. با درمان به موقع فوبیا اعتماد به نفس خود نیز تا حد زیادی بهبود پیدا می کند.

نقش پدر و مادر در بهبود فوبیای کودک

اصلی‌ترین نقش را در روند درمان و بهبود فوبیای کودک همواره والدین هستند که ایفا می‌کنند. این نقش‌ها عبارتند از:

• پدر و مادر با پشتیبانی و تشویق کردن فرزند خود موجب تقویت اعتماد به نفس برای قرار گرفتن در مسیر موفقیت می‌شوند. در درمان فوبیا بهره گرفتن از توانایی های بیش‌تر کودک موثر عمل می‌کند.
• والدین با حمایت و ارائه تکنیک‌های مدیریت احساسات به ویژه ترس نقش پررنگی در درمان انواع مختلف فوبیا دارند.
• آموزش اطلاعات لازم از سمت پدر و مادر درباره فوبیا، توانایی کنترل استرس و تنفس عمیق می‌تواند برای درمان فوبیای کودکان به طرز شگفت انگیزی موثر عمل کند.
• فراهم کردن محیط های امن کودکانه
• بهره گرفتن از تجربه و دانش متخصصان و مشاوران روانشناس

نقش پدر و مادر در بهبود فوبیای کودکان بسیار حیاتی بوده و تنها با حمایت و حتی تشویق‌های ساده نیز می‌توانند کمک شایانی در درمان وضعیت فوبیا کودک خود داشته باشند.